Persoonlijke reistips Centraal-Azie

 Reizen zoals de ontdekkingsreizigers honderden jaren geleden gedaan moeten hebben. Zo voelde het toen ik op de hobbelige rug van een Bactrische kameel door het Pamir gebergte in Tadzjikistan trok. Een fabelachtig mooie omgeving, de besneeuwde pieken van Muztag Ata en andere bergreuzen op de achtergrond, in de groene valleien stonden Kirgiese nomaden hun yurts op te bouwen, de zomer kwam er aan. Stap voor stap vooruit, voldoende tijd om het landschap volledig op te nemen. 's Avonds sliep ik bij de gastvrije nomaden in hun yurts. Een eenvoudig, maar sfeervol onderkomen. Ik kreeg een eenvoudige maaltijd; zelfgebakken brood en vele merlkproducten als yoghurt, brokken kaas en koumis. Uiteraard kwam er een fles wodka te voorschijn en de stemming zat er al snel goed in. Maar in het pikdonker gingen we vroeg slapen om 's ochtends vroeg mee te helpen met het melken van de yaks.
Wim van Ginkel 

Turkmenistan is nog vrij onbekend als toeristische bestemmingen. Toch heeft het land in oude zijderoute steden als Merw en Kuny Urgench belangrijke historische bezienswaardigheden.
In schril contrast staat de moderne hoofdstad Ashgabat met haar enorme witte paleizen, regeringsbouwen, standbeelden en meer fonteinen dan Las Vegas. Een unieke bezienswaardigheid ontdekte ik in de Karakum woestijn, die het land grotendeels bedekt. Een vreemd gat in de grond, dat door reizigers al de ‘poort naar de hel ‘ is genoemd: de gaskrater bij Derwaza.
Turkmenistan is rijk aan grondstoffen als olie en gas. In de jaren ’70 werd er door de Sovjets naar gas geboord. Door een foutje van een van de geologen stortte de boel plotseling in elkaar en ontstond er een groot gat waar constant gas uitkwam. Men dacht dat er niet zo veel gas in de grond zat en besloot het aan te steken om het gas op te laten branden.... Gevolg... het brand nog steeds.
Overdag is het al een indrukwekkend schouwspel, dat je door de hitte niet lang van heel dichtbij kunt bewonderen. Naarmate het donkerder wordt verandert de krater in een prachtige vuurzee en ontegenzeglijk de grootste open haard van de wereld. Een heuvel naast de krater biedt een mooi uitzicht en er achter is een mooi plekje voor een kampement. De (gids en) chauffeur zorgen voor een lekkere maaltijd met sjaslik en groenten terwijl de reiziger zich kan vergapen aan het ‘vreemdste gat van de wereld’.

Michel Hermans

Net per comfortabele trein gearriveerd in Buchara en ingecheckt in het centrale Lyabi House hotel stap ik nieuwsgierig het Lyabi Khauz plein op. In de boekjes las ik al over kaart, back-gammon of domino spelende Oezbeekse mannen en gezellig kletsende families genietend van een heerlijke maaltijd langs het water. Lyabi Khauz betekent dan ook ‘om de vijver’. Het plein omringd door een aantal kleurige medrassas komt vroeg in de avond echt tot leven. Jonge gezinnen lopen met hun vrolijk aangeklede kroost langs de terrassen, of rennen achter hun kind aan die zich vermaakt in een miniatuurautotje.
De kinderen poseren, trots zittend op een stenen kameel, voor de camera van pa. Stoere jongemannen lonken voorzichtig naar de meisjes in kleurige rokken die veel te druk zijn met het oefenen van Engels met buitenlandse gasten. Andere toeristen vergapen zich aan de prachtige mozaïeken en luisteren aandachtig naar hun gids. Een bandje speelt een populair lokaal deuntje; ik denk dat er zometeen wel gedanst gaat worden. Wanneer de avond valt worden de ‘pishtaqs’, entrees van de medrassa’s, groen verlicht... over smaakt valt te twisten. Morgen tijd om deze sfeervolle stad verder te ontdekken.
Michel Hermans

Bij het huis van de chauffeur stoppen we om de op de bazaar ingekochte kip klaar te maken voor de ‘chicken sjaslik’-maaltijd van vanavond.
Die bazaar was trouwens erg leuk en kleurrijk. Vrolijke mensen ondanks deze maandagochtend… want dat is het toch. Onderweg reizen we door de vallei van de Balkan bergketen en worden de wegen allengs slechter. We worden nog verrast door een fikse regenbui waarbij de temperatuur binnen de kortste keren tot onder de 10 graden daalt, maar na de bui is het binnen no-time weer plus 20.
We rijden door een desolate vlakte richting de Yangikala kloof; deze is miljoenen jaren geleden gevormd toen de zee zich langzaam terugtrok en een spectaculair landschap van kalkstenen rotsen en kliffen in de prachtigste kleuren achterliet. Natuurlijk weten m’n begeleiders een prachtige plek te vinden met een mooi uitzicht over de omgeving; dit is ook de plek voor onze maaltijd. In de zomermaanden is het vaak mogelijk om hier ook de nacht door te brengen, maar het weer is een beetje instabiel vandaag en ik mag de gids op z’n woord geloven dat het hier ook kan spoken, hoewel het er nu zo vredig uitziet. Ik hoop ooit eens terug te keren en te genieten van de ongetwijfeld prachtige sterrenhemel en wat meer tijd te hebben voor een wandeling door de omgeving.
We keren terug om uiteindelijk bij het mausoleum van de legendarische Sufi leraar Gözli Ata in de pelgrimsruimte te overnachten. Naar zeggen kon hij in de ziel van mensen kijken en wordt zijn graf nog altijd vooral bezocht door jonge echtparen, gezinnen met een kinderwens. Ook hier een met linten versierde houten constructie voor vrouwen om onderdoor te lopen. Eromheen liggen tientallen mini-wiegjes om de wensen nog meer kracht bij te zetten.

Michel Hermans

Vanaf de vele uitzichtspunten in Ashgabat (Turkmenistan) kijk je op het Kopet-dag gebergte, dat de grens met Iran vormt. Steeds valt de lange witte sliert door het landschap op; het doet me denken aan de Grote Muur in China die ook zo door het landschap slingert.
Het blijkt een van de (dwaze?) ideeën van de oude, in 2006 overleden, Turkmeense president Saparmurat Nijazov te zijn. Hij vond dat de Turkmenen hun conditie moesten verbeteren en liet een ‘gezondheidspad’ met een totale lengte van 37 kilometer aanleggen. Jonge Turkmenen zouden regelmatig een deel van het, vele trappen tellende pad, af moeten leggen om zo hun conditie te verbeteren. Het standbeeld van de oude president in trainingspak siert het startpunt van de wandeling. Hijzelf liep er echter nooit, want zijn falende hart, dat uiteindelijk ook zijn dood zou betekenen liet dat niet toe. Het leuk om een leuke afwisseling van de fonteinen, enorme gebouwen en standbeelden die de stad sieren.
Ik liep er vroeg in de ochtend met m’n lokale gids (ook voor hem een eerste keer...). We waren de enigen, op enkele jongelui na die het na een 30-tal treden en evenveel foto’s voor gezien hielden. Vanuit een hoog gelegen en sjiek restaurant zag ik ’s avonds het, nu verlichte, pad weerddoor het gebergte kronkelen. Geloof niet dat er op dat moment iemand in Ashgabat aan dacht om de volgende dag aan zijn of haar gezondheid te werken door een aantal kilometer van het pad te gaan lopen.
Michel Hermans