Dwars door Bhutan reis

Vandaag komt u aan in Paro. Bhutan is van oudsher een geïsoleerd en gesloten land. De bergenketens vormen een natuurlijke scheiding met de buurlanden, en daarnaast was het land lange tijd niet toegankelijk voor toeristen. De voorlaatste vierde koning, Jigme Singye Wangchuk, heeft tijdens zijn machtsperiode langzaam het land ontsloten voor de buitenwereld en de eerste toeristen toegelaten. Deze koning is in het westen vooral bekend geworden vanwege zijn opmerkelijke filosofie over de ontwikkeling van het land, waarbij liever naar het Bruto Nationaal Geluk wordt gekeken dan het Bruto Nationaal Product. In maart 2008 heeft hij vrijwillig de macht overgedragen aan zijn zoon Jigme Khesar Namgyal Wangchuk, een gebeurtenis die samenviel met de eerste democratische verkiezingen in het land. De koning is nog wel formeel staatshoofd maar kan tegenwoordig worden afgezet door het parlement. De nog jonge koning is, net als zijn vader, erg populair bij de lokale bevolking. Zijn portret hangt in de bijna alle huizen en winkels prominent aan de muur en menig Bhutanees draagt trots een button met zijn afbeelding

Vanuit Paro reist u in twee uur naar de hoofdstad van Bhutan, Thimpu. Hoewel Thimpu tegenwoordig een echte stad is – het is de enige plaats in Bhutan met verkeerslichten – doet de sfeer nog steeds dorps en kleinschalig aan. Bezoek in Thimpu zeker het grote boogschietstadion waar meestal wel wedstrijden plaatsvinden, het is de nationale sport in Bhutan en een wedstrijd trekt altijd veel bekijks. Ook kunt u een van de vele kloosters of de nationale Vredes Chorten bekijken. Maar het is ook leuk om gewoon even lekker wat door de stad te wandelen, in de hoofdstraat zijn tal van winkeltjes en pleintjes waar u vanaf een bankje het dagelijkse leven kunt gadeslaan. Natuurlijk bezoekt u vandaag of morgen ook de imposante dzong van Thimpu. Deze dzong herbergt de werkvertrekken van de koning, wiens paleis er schuin tegenover ligt. De veiligheidscontrole voor een bezoek aan de dzong van Thimpu zijn dan ook een stuk strenger dan elders in het land. Aan het eind van de dag kunt u nog een bezoek brengen aan de kleine dierentuin, gelegen aan de rand van de stad. 

Vandaag kunt u een wandeltocht naar de kloosters van Cheri en Tango maken. U gaat eerst een eind op weg met de auto, ongeveer drie kwartier. Daarna splitst de weg zich in twee routes naar de twee uit elkaar gelegen kloosters. Vanaf dit punt gaat u te voet verder en kunt u de ene weg inslaan naar het Tango klooster en de andere naar het Cheri klooster. Naar beide kloosters is het ongeveer een uur wandelen (twee uur heen en weer). Het Tango klooster is gebouwd door de 'Divine Madman' (zie de beschrijving bij Punakha), het Cheri klooster is prachtig rustiek gelegen. Bent u in het weekend in Thimpu bezoek dan ook even de levendige weekendmarkt.

Vanaf de Thimpu vallei begint de stijging naar de Dochu La pas (3140 meter). Niet alleen is de pas bezaaid met stupa’s en gebedsvlaggen, bij helder weer heeft u ook een prachtig uitzicht over de Himalaya. Onderweg naar Punakha passeert u het klooster Chimi Lhakhang gebouwd door de ‘Divine Madman’, een legendarisch figuur uit de Bhutanese geschiedenis. Hij was ervan overtuigd dat een losbandig leven met veel plezier de weg naar nirvana openlegt. Overal in het land ziet u fallussymbolen geschilderd op de muren en deuren van de huizen, een herinnering aan het wilde liefdesleven van deze populaire heilige van Bhutan. Bij voldoende tijd kunnen kunt u naar het klooster wandelen, een half uurtje vanaf de weg. Wanneer u Punakha nadert ziet u de dzong meteen liggen bij de samenvloeiing van twee rivieren. De Dzong van Punakha is een van de mooiste en belangrijkste van het land. Omdat Punakha een stuk lager ligt dan Thimpu is het er doorgaans ook warmer. Eeuwenlang diende het dan ook als winterresidentie voor de Koninklijke familie. En nog steeds verhuist het religieuze centrum van Thimpu in de winter naar de dzong van Punakha. Met een beetje geluk kunt u naar binnen om de prachtige gebedshal te bewonderen. Niet alle ruimtes zijn altijd toegankelijk, maar er blijft altijd genoeg over om te bezichtigen.

Het is een uur of vijf rijden van Punakha naar Trongsa.  Op een uurtje rijden van Punakha ligt het dorpje Wangdue Phodrang. Gelegen langs de Punak Tsang rivier kent het dorpje zelf niet meer dan drie straten. De lokale dzong brandde in de zomer van 2012 in zijn geheel af. Men is druk bezig om deze schitterend gelegen dzong weer in traditionele stijl en met traditionele ambachten op te bouwen. De Pele La pas (3420 meter) biedt een mooi uitzicht op de Black Mountains en er zijn regelmatig yaks te zien. Wanneer u een dag extra heeft kunt u een uitstapje naar de Phobjika vallei maken. De Phobjikha vallei is een weidse vallei die vooral bekend staat om de zeldzame Zwartnek Kraanvogels die er ’s winters verblijven (medio oktober - april). U kunt het kraanvogelcentrum bezoeken, waar u met grote telescopen de kraanvogels in close-up kunt zien beneden in de vallei. Bezoek ook zeker het dorpje Gangtey en het kleine klooster aldaar. De restauratie van dit klooster is voor een groot deel gefinancierd door Amerikaanse boeddhisten. Een uur na de Pele La passeert u de chorten van Chendebji, een Nepalese chorten die sterk doet denken aan de Swayambunath Stupa in Kathmandu. Niet veel later kunt u Trongsa al zien liggen, maar het duurt nog een tijd voordat u er daadwerkelijk bent. De dzong van Trongsa is de grootste van het land en is prachtig gelegen, hoog tegen de berg. Overal vanuit het stadje heeft u er mooi zicht op. De dzong is een actief administratief en religieus centrum en kan daardoor niet altijd vanbinnen worden bezocht. De aanblik is echter al indrukwekkend en het dorpje zelf is leuk om even doorheen te wandelen. Breng een bezoek aan de kleine, maar levendige lokale markt. Ook kan tegenwoordig de wachttoren worden bezocht, vlak boven de dzong.

Meteen na Trongsa begint een stijging naar de Yotong La pas (3425 meter), een uur klimmen. Dan is het nog een uur of twee rijden naar de Bumthang vallei, waar u overnacht in het plaatsje Ugencholing. Bumthang is eigenlijk een verzamelnaam voor de vier valleien in centraal Bhutan; Chokhor, Tang, Ura en Chumey. De belangrijkste bezienswaardigheden zijn te vinden in Chokhor en wanneer men het over Bumthang heeft bedoelt men vaak Chokhor. Vanuit Jakar kunt u leuke wandelingen maken door de vallei en onderweg diverse kloosters bezoeken. Ook het dorpje zelf is de moeite waard om even wat doorheen te wandelen, een restaurantje te bezoeken of om te winkelen. Uiteraard vindt u ook hier een dzong, die van Jakar. Het bouwwerk met hoge, imponerende muren ligt aan de rand van de stad in de bergen en biedt een mooi uitzicht over de wijde omgeving.

Vandaag kunt u gaan wandelen door de vallei en onderweg een aantal kloosters bezoeken. Uiteraard kunnen niet-wandelaars de kloosters ook met het privévervoer bezoeken. Als eerste bezoekt u de Kurjey Lhakhang, een van de meest indrukwekkende kloosters, bestaande uit drie tempels. In een van de tempels bevindt zich een heilige grot waarin de patroonheilige van Tibet, Guru Rinpoche, gemediteerd zou hebben nadat hij de demonen versloeg en Bhutan het Tibetaans boeddhisme bracht. Een wandeling van zo’n twee uur brengt u via diverse kloosters terug naar Jakar. Onderweg passeert u de Tamshing Goemba en de Konchogsum Lhakhang. Natuurlijk kunt u in Jakar ook de plaatselijke dzong bezoeken, waarvandaan u een prachtig uitzicht hebt over de vallei. Wie even geen zin heeft in een wandeling, kan er ook voor kiezen de vallei per mountainbike te ontdekken. Hoewel Bhutan veel bergen kent, fietst u in de vallei over relatief vlakke verharde wegen. U passeert kleine dorpjes, bezoekt kloosters en ondertussen geniet u van de schitterende vergezichten. Na alle inspanningen luncht in bij een lokale familie thuis. De tocht varieert, afhankelijke van uw wensen, van een paar uur tot een volle dag.

Na het verblijf in de Bumthang vallei is het weer tijd voor een lange reisdag van zo’n 8 uur naar het oosten van Bhutan. U vertrekt naar het plaatsje Mongar, waarbij u meerdere kleine passen oversteekt. Onderweg kunt u even de benen strekken in het plaatsje Ura, één van de mooiste gesitueerde dorpjes in Bhutan. Hier wordt ook geluncht in een lokaal restaurantje, waar een van de lekkerste "emadathi" (groene pepers met kaars) te verkrijgen is. Gaandeweg wordt landschap steeds groener en tropischer en de bergen steeds grilliger. De weg slingert langs steile kliffen, af en toe rijdt u zelfs dwars door een waterval die over de weg stroomt. U komt langzaamaan in warmer en lager gelegen gebied. Kijk niet vreemd op als u zelfs apen weg ziet springen in de struikgewassen! Het is leuk om in de loop van de dag even uit de auto te stappen en een tijdje wandelend de weg te volgen. Families zijn aan het werk op de velden. Kinderen zwaaien vrolijk en onvermoeibaar naar alle voorbijgangers. Mongar is geconcentreerd gebouwd op een bergkam, in tegenstelling tot de plaatsen in West- en Centraal Bhutan die meestal verspreid zijn over de hele vallei. Het oosten van het land wordt minder vaak bezocht door toeristen en de voorzieningen zijn hier dan ook minder ontwikkeld. Er is weinig keuze aan accommodatie en de beschikbare hotels zijn allemaal wat eenvoudiger.

Natuurlijk heeft ook Mongar een dzong die je kunt bezoeken. Wie graag even een dagje niet onderweg wil zijn, kan zichzelf vandaag vast en zeker vermaken in dit gezellige dorpje. Maar u kunt er ook voor kiezen om vandaag een wandeling te maken naar dorpjes in de omgeving. Op deze manier komt u dichterbij de Bhutanese bevolking en haar natuur. Voel Bhutan hier op je huid! Bespreek de wandelingen met de de gids en kijk welke mogelijk is vandaag. Eén en ander is natuurlijk afhankelijk van het seizoen, het weer en je eigen conditie.
Hieronder volgen enkele wandel opties (wijzigingen voorbehouden): 

• Shami Gompa- Pongchula Circuit: eerst 15 minuten met de auto dan 3-5 uur lopen inclusief eventueel meegenomen lunch en bezoek aan kleine tempeltjes onderweg.
• Chali dorp (270 huishoudens): eerst 30 minuten met de bus dan 30 minuten lopen naar Dechencholing Lhakang gebouwd door de derde Karmapa Rangjung Dorje in de 14e eeuw. Daarna een uur stijgen naar Chali. In 40-50 minuten weer terug naar beneden. Een deel kunt u lopen. U kunt ook terug met de auto indien de nieuwe weg klaar is. 
• Wengkhar Lakhang: per auto bereikbaar, 30 minuten rijden van Mongar. U loopt via een dalend pad door de boerenvelden. Voordat u de velden doorkruist dient eerst toestemming gevraagd te worden aan de eigenaar. Onderweg passeert u verschillende huizen en families die je graag uitnodigen voor een kopje thee. Al slingerend baant u zich een weg naar beneden tot u bij het dorp Wengkhar aankomt. De wandeling duurt ongeveer anderhalf uur.
• Korila Nature walk: 30 minuten met de auto voor de startplaats. De wandeling is ongeveer 6 km bergafwaarts. Het duurt gemiddeld 3 uur en dan heeft u tijd genoeg om te genieten van de vele mooie vogels, de wilde orchideeën of andere mooie bloemen (afhankelijk van het seizoen uiteraard). Na de wandeling trek gekregen? Ga dan lunchen bij een familie thuis in Mongar!

U rijdt in een uur of vier naar Trashigang, één van de leukste plaatsen in Oost-Bhutan. Net als Mongar, is Trashigang geconcentreerd gebouwd tegen een steile bergwand aan. De straten zijn met elkaar verbonden door middel van smalle trappetjes. Trashigang heeft ook een dzong, maar lang niet zo groot en imposant als je eerder in het westen hebt gezien. Maar het is een gezellig stadje, met veel kleine winkeltjes en een paar theehuizen.

Vandaag heeft u diverse mogelijkheden. U kunt natuurlijk in Trashigang blijven, maar ook een uitstapje maken naar Tashi Yangzi. Dit dorp is een kleine twee uur rijden. De weg ernaar toe is werkelijk prachtig. In Tashi Yangzi kunt u een kora (met de klok mee) lopen om de imposante Kora chorten. Deze plaats heeft ook een kunstacademie die u kunt bezoeken. De studenten laten u graag hun werk zien. Op de terugweg vlakbij het bijna verlaten handelsdorpje Duksum (we hebben ons laten vertellen dat dit kwam door een overstroming waarna deze plek nagenoeg is verlaten) ligt Gom Kora. Een klein kloostertje met een knalgeel dak dat mooi is gelegen aan die rivier die ver beneden de klif voorbij dondert. In deze tempel kunt u hele mooie oude fresco’s zien en levendige diensten meemaken. De centrale figuur van deze tempel is wederom Guru Rinpoche die hier zo lang heeft gemediteerd dat hij een afdruk heeft achtergelaten in de immens grote rotsblok net achter de grote tempel. Het perfect gevormde stenen ei van Garuda ligt hier naast om opgetild te worden. Ons lukte het niet. U wel? Wilt u niet zo lang in de auto dan kunt u ook naar het dorpje Rangjung gaan. Dit ligt een dik half uur rijden, dichtbij Phongmey, de startplaats voor de net opengestelde Merak-Sakten trek. Deze trek gaat op zoek naar de woongemeenschappen van het bijzondere half nomadische Drokpa volk. Ze leven in het uiterste oosten van Bhutan dat nog maar nauwelijks is bezocht door buitenlanders. De Drokpa hebben hun eigen taal en cultuur en dragen kleren van yakhaar en bijzondere viltenpetjes met lokjes van yakhaar. In de zomer komen ze naar beneden naar Mongar om handel te drijven. Rangjung biedt de mogelijkheid om de omgeving te verkennen (door bijvoorbeeld een stukje richting het dorpje Tzangkhar te lopen) of even op bezoek te gaan bij de Bhutanese familie Peday. De vrouw van deze familie is een bekend weefster. Ze weeft met ruwe zijde die ze zelf spint van zijdecocons en verft met natuurlijke verfstoffen! Ze heeft een aantal weefsters in de leer die hier met hun hele gezin wonen. Als u wilt, kunt u ook bij famlie Peday overnachten.

Vanuit Trashigang reist u naar de luchthaven van Yonphula. Vanuit Yonphula vliegt u door naar Paro. Bij helder weer heeft u aan de rechterkant van het vliegtuig een mooi uitzicht over de (besneeuwde) bergtoppen van Bhutan en Tibet. De vlucht duurt nog geen uur. Paro is een klein provinciestadje gelegen in de mooie gelijknamige vallei. Aan de rand van Paro ligt de imposante Paro dzong, een vierkant bouwwerk dat u via een ophaalbrug betreedt. Het zal u vast niet verbazen dat de prachtige dzong van Paro het decor vormde voor de beroemde film ‘Little Buddha’ van Bernardo Bertolucci. Vlak boven de dzong ligt het Nationaal Museum, gevestigd in de oude wachttoren (ta dzong). Het is een interessant museum en in de vele ronde gangen zijn vele kunstschatten te bewonderen. Het geheel geeft een mooi overzicht van de geschiedenis en het dagelijkse leven in Bhutan. Het dorpje is charmant, met theehuizen en kleine winkeltjes. Verlaat de hoofdstraat en bezoek de straten erachter, waar veel kleine lokale kroegjes, restaurantjes en winkeltjes te vinden zijn. Op de velden rondom Paro zijn mensen aan het werk en ook vinden er regelmatig boogschietwedstrijden plaats.

Niet ver buiten Paro ligt Taktshang Goemba, het Tijgernestklooster. Door zijn spectaculaire ligging, hangend aan een steile rotswand, is dit verreweg het beroemdste klooster van Bhutan. Het is een mooie, maar pittige wandeling naar het klooster. Het pad loopt vrijwel non-stop bergopwaarts. Na ongeveer een uur bereikt u het eerste uitzichtpunt bij het theehuis. Hier kunt u onder het genot van een drankje genieten van het uitzicht op het klooster aan de overkant. Eventueel kunt u tot aan het theehuis ook per paard naar boven, maar bespreek dit dan wel van tevoren met uw gids zodat die dat op tijd kan regelen. Liefhebbers kunnen vanaf het theehuis nog verder wandelen om het klooster zelf te bezoeken. Het pad voert dan verder over in de rotsen uitgehouwen trappetjes, omgeven door wapperende gebedsvlaggen. Bij betreding van het klooster dient u uw tas en camera af te geven, want u mag binnen niet fotograferen. Ook dient u respectvol gekleed te gaan, dus geen blote armen en benen, en het liefst niks nauwsluitends. Zorg dat u wat kleingeld paraat houdt, zodat u in de tempels eventueel een kleine donatie kunt doen, net als de lokale bevolking. U kunt diverse ruimtes in het klooster bezichtigen, waaronder de grot waarin Guru Rinpoche drie maanden zou hebben gemediteerd. Tijdens een brand in 1998 werden grote delen van het klooster verwoest, maar deze grot bleef op wonderbaarlijke wijze vrijwel onbeschadigd. Het klooster is inmiddels weer helemaal heropgebouwd.

Vandaag vliegt u weer door naar uw volgende bestemming.