Japan Keramiekreis

De vlucht naar Osaka duurt ongeveer veertien uur. Je komt dan de volgende dag (Japanse tijd) aan op het vliegveld van Kansai.

Op de luchthaven staat een medewerker van onze lokale partner te wachten om je naar de bus te brengen die je naar het hotel in Kyoto brengt. Afhankelijk van het verkeer duurt dit minimaal 1,5 uur. Je checkt zelf in in het hotel. In de avond kan je gezamenlijk eten maar het is geen verplichting

In de ochtend word je opgehaald door de gids om samen een tour door Kyoto te maken. Deze toffe tocht leidt je langs ten minste een belangrijke tempel maar ook juist langs plekjes een beetje buiten de massa zodat je in een ochtend een goede indruk krijgt van Kyoto. 

Na de lunch ga je naar het Raku Museum!
Dit Museum in Kyoto is een klein, maar bijzonder museum gewijd aan de geschiedenis en kunst van de  raku-keramiek, die sterk verbonden is met de Japanse theeceremonie.

Het museum is gevestigd in een historisch pand dicht bij Kyoto’s keizerlijk paleis en wordt beheerd door de Raku-familie, die deze ambacht al generaties lang doorgeeft. De tuin van het gebouw is zeker ook even de moeite waard om even helemaal in je op te nemen.

De collectie bevat een indrukwekkende reeks raku-theekommen (chawan), waaronder meesterwerken die door de stichters van de Raku-traditie, zoals Chōjirō (16e eeuw), zijn gemaakt.  Elke kom heeft een unieke vorm en glazuurtechniek, vaak gekenmerkt door een minimalistische, aardse uitstraling die de wabi-sabi-esthetiek belichaamt. Het museum toont werken van meerdere generaties van de Raku-familie, van de oprichter tot moderne werken van hedendaagse familieleden. Dit geeft een uniek inzicht in hoe de techniek en stijl zich door de eeuwen heen hebben ontwikkeld.

De kans dat we de laatste telg van de familie Raku Kichizaemon Jikinyu ( 1949) kunnen treffen is niet groot, maar de vraag staat wel uit. Wie weet gaat het lukken.

Na dit bezoek kan men even vrij Kyoto rond of met de gids terug naar het hotel. De gids regelt een restaurant voor de groep in de buurt van het hotel, wil wil kan mee, het is niet verplicht.

Met metro en trein gaan we naar het stadje Seto in de prefectuur Aichi omdat hier op dit moment de Aichi ART Triënnale plaatsvindt. 
We gaan hiervoor naar het Aichi Ceramics Museum waar de curator of assistent op ons wacht. Zij leiden de groep rond.
Het Ceramics Museum is een van de venues van de Triënnale. Dat wat je te zien krijgt is nog niet geheel bekend. De kunstenaars komen uit heel Japan maar zeker ook van buiten. Het Aichi Ceramics Museum is trouwens op het moment van schrijven in verbouwing en opent in april 2025 haar deuren. 

Je slaapt in Seto in een hotel en het diner is op eigen gelegenheid.

“Crystals and Memory: Five Mountains” 2020
Foto: Tadayuki Minamoto
Courtesy of Shibunkaku

In de ochtend reis je door naar Tokoname waar mevrouw Kazuko san op ons wacht in haar Hill House aan de rand van het pittoreske dorp geplakt aan een buitenwijk van de grote stad Nagoya. De groep wordt verdeeld over meerdere Japanse particuliere huizen.
Tokoname is een van de zes oude keramieksteden van Japan, bekend als de "Rokuyō". 

De keramiekproductie in Tokoname begon trouwens al rond de Heian-periode (794 –1185) en groeide uit tot een belangrijk centrum. Tokoname stond toen vooral bekend om zijn robuuste steengoed, vaak gebruikt voor opslagkruiken. Later breidde de productie zich uit naar meer verfijnd servies. Tijdens de Meiji-periode (1868–1912), werden industriële keramiektechnieken zoals deze buizen geïntroduceerd.

In de middag krijg je een rondleiding door Mevrouw Kazuko door het dorpje en bezoek je al heel wat werkplaatsen en het Tounomori Museum.
In de avond is er plek gemaakt in een bijzonder restaurant dat vroeger een pottenbakkerswerkplaats was. 

In de ochtend bezoek je verschillende werkplaatsen en pottenbakkers zoals Kenzan-gama & Hokujiyo-gama  en geeft de kyusu theepot-meester Shimizu Hokujyo een demonstratie van twee uur hoe hij zijn beroemde kyusu in elkaar zet met de klei uit deze omgeving. 

Na de lunch mag je zelf aan de slag in de werkplaats onder begeleiding van de meester en  eventuele assistent. Een vertaler is aanwezig. Vandaag maak je de losse onderdelen. Morgen zet je deze verder aan elkaar.

In de ochtend maak je kennis met twee pottenbak-meesters. De eerste is Katsuo Mizukami die uitleg geeft over zijn manier van werken, waar hij zijn inspiratie vandaan heeft en geeft hij een demonstratie inlegwerk. De tweede meester is Koichiro Takeuchi. Hij geeft een demonstratie schalen maken op zijn karakteristieke manier.

In de middag is het tijd voor het afmaken van je eigen kyusu - theepot. Zodra ze klaar zijn worden ze verder gedroogd en gebakken. Na de stook wordt je eigen kyusu verpakt en naar je huis opgestuurd! Het droegen en het bakken duurt natuurlijk een tijdje net als het versturen van het pakketje naar Europa. Er gaat dus enige tijd overheen voordat je je eigen kyusu thuis kan vasthouden.

In de ochtend wordt een bezoek gebracht aan het Inax Tile Museum voor een korte geschiedenis over de internationale decoratieve tegelindustrie in het algemeen en Tokoname in het bijzonder.

Daarna word je naar het treinstation gebracht om naar Okayama te reizen. Hier slaap je in een hotel om de volgende ochtend af te reizen naar Bizen. De avond is ter vrije besteding.

In de ochtend reis je naar Bizen om het geheel vernieuwde keramiekmuseum van Bizen te bezoeken onder begeleiding van een lokale gespecialiseerde gids. 

Bizen, gelegen in de prefectuur Okayama, is eveneens een van de zes oude keramiekcentra van Japan. De keramiektraditie van Bizen gaat helemaal terug tot de Heian-periode (794–1185) en bloeide in de Kamakura-periode (1185–1333). Bizen-yaki staat bekend om zijn ongeglazuurde, houtgestookte aardewerk dat een robuuste, natuurlijke schoonheid uitstraalt. 

De klei van Bizen heeft vóór het bakken een natuurlijke roodbruine tot donkerbruine kleur, dankzij het hoge gehalte aan ijzer in de lokale grond. De klei voelt compact en stevig aan, wat ideaal is voor het maken van robuust ongeglazuurd aardewerk. Na de eerste biscuitstook (bij ongeveer 800-900 °C) verandert de klei in een lichtere oranjerode tint. 

Tijdens de uiteindelijke houtstook (anagama) op hogere temperaturen (1200-1300 °C) krijgt het aardewerk zijn kenmerkende diepe roodbruine, zwartachtige of gevlamde oppervlakken, vaak met unieke vlamstrepen (hi-iro) en natuurlijke asglazuren (yōhen) die door het bakproces ontstaan. In het museum zie je tal van voorbeelden van traditionele Bizen-yaki door de eeuwen heen.

Na de lunch ga je lekker door het dorp wandelen op bezoek bij verschillende werkplaatsen en ontmoet je vast verschillende pottenbakkers. Dit gebeurt onder begeleiding van de lokale gids.

Vandaag bezoeken we wederom een bijzondere pottenbakker. Zijn naam is Hideaki Kimura een telg van een bekende pottenbakkersfamilie.
Zijn familie Kimura is een van de zes families van Bizen-pottenbakkers, het huidige familiehoofd is de 17e generatie Kimura Momoyama.
Voor het heilige Ise Shinto Schrijn maakte hij de heilige beker voor het Yasukuni-heiligdom. Dit heiligdom is in Japan alom bekend en erg belangrijk voor de keizerlijke familie.  Tegenwoordig maken ze werk als vazen voor ikebana (bloemschikkunst), handgevormd werk en serviesgoed dat past bij de Japanse moderne levensstijl.

In de middag kun je deelnemen aan een demonstratie en kleine workshop van de meester Ryuichi Yamamoto in de traditie van Bizen.  (wijzigingen voorbehouden)

In de middag arriveer je in Tamba Sasayama en word je opgevangen door de lokale gids. Tamba Sasayama bestaat eigenlijk uit twee dorpen, Tamba en Sasayama. Je slaapt in een dorpshotel in Sasayama. In de namiddag zal de lokale gids je al meenemen naar verschillende galeries en werkplaatsen in Sasayama. 

Sasayama is een heel mooi plaatsje vol gerestaureerde houten huizen en een kasteel (enkel de grote hal is over) Het wemelt hier trouwens van de leuke galerietjes, winkels met lokaal ambachtswerk, cafés en izakaya ( Japanse pub waar je ook een hapje kan eten). Er zijn e-bikes te huur indien je graag even zelf op pad wilt!

In de avond wordt er een welkom-diner georganiseerd door de lokale gemeenschap, speciaal voor de groep! Er zullen hier ook pottenbakkers uit de omgeving aansluiten om samen te proosten op onze komst! 

In de ochtend van 9 tot 12 uur breng je een bezoek aan een werkplaats van de keramist Oogami Yuki, die traditionele tambayaki vervaardigt, ook wel tachikui goed genoemd. De keramist neemt je mee in de verschillende glazuren en stookprocessen. 

De klei van Tamba heeft van nature een grijsachtige tot lichtbruine tint wanneer deze onbewerkt is, dankzij het hoge gehalte aan ijzer en mineralen in de lokale grond. De ruwe klei is vrij korrelig en robuust.

 Na de eerste biscuitstook (bij ongeveer 800-900 °C) verandert de klei in een lichtere, warmere tint, vaak variërend van zacht beige tot licht oranje of roodachtig, afhankelijk van de precieze samenstelling van de klei en de zuurstofomstandigheden in de oven. 

Tamba-yaki heeft dus een iets ander karakter dan bizen-yaki. Het is donkerder in kleur, met diepe roodbruine, zwarte en grijze tinten. In tegenstelling tot Bizen heeft Tamba een meer gedempte, aardse uitstraling. Het heeft een meer matte afwerking en vaak een rijker glazuur in vergelijking met Bizen. De glazuurvariaties zijn meestal wat subtieler.

In de middag is er ruimte om de klei uit de regio te analyseren en te voelen. Daarna kun je lekker even gaan draaien met deze regionale tamba-klei. De meester kijkt mee.

Tamba-yaki wordt net als Bizen-yaki in een houtgestookte oven gebakken, speciaal voor de verrassende asglazuren. De zeer lange en klimmende noborigama ( nobori betekent omhoog) ovens met meerdere kamers, zie je her en der liggen in met name het dorpje Tamba. 

Vandaag werk je met verschillende glazuren en een bijzondere stookmethode. Je gaat vandaag raku stoken! Dit stookproces staat onder begeleiding van een telg uit een beroemde pottenbakkersfamilie, namelijk de familie Oogami.

De grootvader Oogami Noboru ontving de Amerikaanse president Carter met zijn vrouw al eens in zijn werkplaats en theehuis in Tamba. Zijn kleinzoon Oogami Yuki heet jou vandaag van harte welkom op dezelfde plek en laat je graag zien hoe hij raku stookt volgens zijn eigen ontwikkelde methode.

De familie Oogami heeft een eigen theehuis en nodigt in de middag je hier uit voor een kleine traditionele theeceremonie. De theekom die hier wordt gebruikt, komt uiteraard uit de collectie van de familie. Dit is een wel heel bijzondere plek zo midden op het platteland!

We hopen ten zeerste dat we tijdens deze dagen ook een moment een noborigama-stook kunnen meemaken. Aangezien deze stook meerdere dagen duurt, het een enorme oven met meerdere kamers betreft - die dus eerst gevuld moet worden met veel werk van de pottenbakker - wordt een stook maar een of twee keer per jaar georganiseerd.

De periode dat de groep er is, wordt er normaal gesproken wel ergens een stook gedaan. Wij hebben ons uiteraard gemeld bij verschillende families om even te mogen kijken. Of dat echt lukt en wel deel van de stook we dan kunnen zien, is nu nog onbekend.

In de avond eten we samen in Tamba, dit is het enige diner dat is inbegrepen.

Vandaag keer je terug naar Osaka met de trein, Na aankomst in Osaka In de middag, heb je tijd voor jezelf. In de avond is het natuurlijk leuk om ergens in een leuk restaurant af te spreken en samen nog een keertje terug te blikken naar alles wat je op deze reis hebt geleerd, gezien, meegemaakt en gevoeld. Samen nog lekker nagenieten van deze wel heel bijzondere reis waar aarde, vuur, water, hout en zuurstof ieder een essentiële rol op een eigen manier innemen.

Vandaag vertrek en aankomst Amsterdam of Brussel.