Centraal-Azië Rondreis

U komt (meestal na middernacht / vroeg in de ochtend) aan in de Turkmeense hoofdstad Ashgabat. U wordt bij aankomst opgewacht en naar uw hotel gebracht. Na even bijgekomen te zijn van de vlucht en het tijdsverschil kunt u deze megalomane stad aan de voet van het Kopat Dag gebergte gaan bekijken. Dit kan op eigen gelegenheid, maar gezien de uitgestrektheid van de stad adviseren we u om een stadsexcursie onder begeleiding van een Engels sprekende gids bij te boeken. Bekijk in Ashgabat de talloze standbeelden, pleinen en paleizen (de paleizen zelf kunnen niet bezocht worden). Vrijwel overal worden deze plekken versierd met fonteinen. Naar zeggen heeft Ashgabat meer fonteinen dan Las Vegas. Met een beetje geluk komt u op een van de pleinen terecht in een bruiloftsstoet en wordt u uitgenodigd om deel te nemen aan een fotosessie voor een gouden standbeeld van Turkmenbashi. U zal zich verbazen over de tapijtachtige sluiers waarin de bruiden gehuld gaan. Interessant is ook een bezoek aan de ‘Russische’ markt, een typische Centraal-Aziatische markt waar de lokale bevolking haar dagelijkse boodschappen haalt.

In Ashgabat zullen de enorme grote en witte gebouwen u opvallen. Als olie- en gasstaat wil men niet achterblijven bij een plaats als Dubai. De vorige president Niyazov liet uit Italië marmer overbrengen om er enorme gebouwen als musea, kantoren en woonflats van te maken. De stad mag zich dan ook 'marmer hoofdstad' van de wereld noemen. In enkele van die enorme gebouwen zijn interessante musea gevestigd zoals het Nationaal Museum, met talloze vondsten uit de lange en rijke geschiedenis van het land, en het Tapijtmuseum met een prachtige collectie tapijten, waaronder de grootsten ter wereld. Turkmenistan is een land van nomaden; nomaden die van oudsher schitterende tapijten maken met kenmerkende dieprode kleuren. Tijdens een rondleiding door het museum leert u alles over de verschillende patronen, kleuren en weeftechnieken die gehandhaafd worden door de diverse stammen die in Turkmenistan leven. Wandelliefhebbers kunnen een wandeling over de trappen van de 'walk of health' in het Kopet Dag gebergte maken. Ook zo'n idee van de vorige president, die zijn onderdanen wat fitter wilde maken. 's avonds is dit wandelpad fel verlicht en vanuit de stad te zien. Wanneer u op een donderdag, zaterdag of zondag in Ashgabat bent kunt u de Altyn Asyr Bazaar even buiten de stad bezoeken. Deze moderne vervanging van de in Centraal-Azië ooit wijd en zijd bekende Tolkuchka bazaar is gebouwd in de vorm van een van de standaard tapijtpatronen. Vooral in het weekend wordt de markt druk bezocht door de lokale bevolking en is er van alles te koop en te zien. Vooral de tapijtenmarkt en de beestenmarkt zijn erg fotogeniek. Net als de vele bezoekers die naar de markt toekomen. Vanuit Ashgabat kunt u ook een excursie in de omgeving maken. U bezoekt dan de opgravingen van de oude hoofdstad van de Parthen uit de 3e-eeuw voor Christus. Ook bezoekt u bij de geboorteplaats van de vorige president Turkmenbashi de naar hem vernoemde gigantische moskee. Een andere, prachtige, moskee vindt u bij Geok Depe, ook de plek van historische en bloedige veldslagen met de Russen.

De eerder genoemde Altyn Ayr bazaar kunt u op de donderdag, zaterdag en zondag ook bezoeken op weg naar de gaskrater van Derwaza. Deze gaskrater midden in de woestijn staat al decennialang in brand. Het is geen natuurfenomeen, maar een foutje van sovjet-geologen. In de jaren ’70 werd hier geboord op zoek naar olie- en gas. Opeens stortte de grond in, men was op een ondergronds grottenstelsel gestuit en op een gasvoorraad. Het gas verspreidde zich door het grottenstelsel. De geologen dachten het probleem op te lossen door het gas op te laten branden en staken het wijselijk in brand. Het gas brandt nog steeds! Vooral ’s nachts levert dit een schitterend beeld op; de verlaten woestijn en de brandende vuurhaard. Midden in de woestijn en nabij de vuurhaard overnacht u in een tent (of onder de sterrenhemel) en geniet u van een typisch Turkmeense barbecue. Als alternatief voor de bazaar kunt u ook een tocht met 4x4 auto's dwars door de woestijn naar het dorpje Damla maken. Een pittige tocht waarbij u door elkaar geschud wordt, maar een bijzondere ervaring in dit woestijnland. Prijzen zijn op aanvraag.

In de ochtend kunt u nog een kijkje nemen bij de gaskrater. Na het ontbijt reist u verder door de woestijn richting Dashovuz, een slaperig stadje in de woestijn. Dit is het toegangsoord voor een van de belangrijkste archeologische sites van Turkmenistan; Konya Urgench. Een bezoek aan Konya Urgench betekent een bezoek aan enkele van de mooiste overblijfselen van het oude Khorezm, één van de oorspronkelijke Centraal-Aziatische rijken. Beroemde wetenschappers als Avicenna en Al Beruni verbleven ooit in deze stad. De belangrijkste bezienswaardigheden zijn de Kutlug Timur-minaret, de mausolea van Tubarek Khanum, van Sultan Tekesh en van Fakhr-ad-din Razi. Nadat u Konya Urgench bekeken heeft, reist u naar Dashauz waar overnacht wordt.

's Ochtends steekt u de grens over naar Oezbekistan. Niet ver over de grens ligt Khiva, de belangrijkste stad die is overgebleven van het vroegere Chorasmië, de oase die ontstond ten zuiden van het Aralmeer. Het is een van de oudste bewoonde oases van Centraal-Azië.

De oude stad van Khiva is de meest intact gebleven van Oezbekistan's beroemde Zijderoute steden. Niet zo verwonderlijk wanneer u bedenkt dat de meeste bouwwerken pas uit de vorige eeuw stammen. Overal waar u kijkt wemelt het van de madrasah's, mausolea, moskeeën en paleizen. Door haar geïsoleerdheid heeft Khiva een geheel eigen bouwstijl kunnen ontwikkelen. De mozaïeken zijn veelal blauwgroen en bedekt met opvallende bloem- en plantmotieven. De houtsnijkunst is hier tot grote hoogte gestegen, getuige de prachtige pilaren en plafonds in met name de moskee.

Khiva bestaat uit twee stadsdelen, de oude stad, de Ichan Kala en de daaromheen liggende moderne stad Dichan Kala. Bijna alle bezienswaardigheden liggen in de Ichan Kala, die door een 2200-meter lange muur omringd wordt. De in de 17e-eeuw gebouwde stadsmuur is nog grotendeels intact en bestaat uit tientallen bastions en vier stadspoorten. De stadspoort waar de meeste toeristen door naar binnen komen is de Ata Darvaza (westpoort), gerestaureerd in de jaren vijftig. Andere poorten zijn de Bakcha Darvaza (noordpoort), waar vroeger de douane gevestigd was, de Tash Darvaza (zuidpoort uit 1830-40) en de Palvan Darvaza (oostpoort uit 1804), die de stad met de bazaar verbond. Vanaf de Palvan Darvaza werden de bevelen van de khan verkondigd en voor de poort werden openbare executies uitgevoerd. In de meeste bouwwerken bevinden zich musea met uiteenlopende collecties. Over het algemeen zijn de gebouwen echter interessanter dan de musea. Bezoek niet alleen de vele monumenten, maar loop ook eens door de woonwijken van de Ichan Kala, waar nog steeds mensen wonen. Noordelijk van de Ichan Kala ligt de levendige bazaar, een goede plek om te beseffen dat Khiva niet alleen uit gebouwen bestaat. In de omgeving van Khiva kunt u een excursie nog verder terug in de tijd maken. In de desolate omgeving liggen de resten van forten als Ayaz Kala en Toprak uit het oude Chorasmië.

Een lange reisdag (6-7 uur rijden) brengt u door een dorre woestijnvlakte naar Buchara. Tijdens deze rit beseft u goed de geïsoleerdheid van de verschillende steden. U verlaat ook het historische Chorezm en rijdt het vroegere Emiraat van Buchara binnen. Buchara (230.000 inwoners), gelegen aan de rand van de Kyzylkumwoestijn, is waarschijnlijk de stad die reizigers het meest zal aanspreken. De vele moskeeën en madrasah's evenaren misschien niet de pracht en praal van die in Samarkand, maar de sfeer die de oude stad, met haar nauwe straatjes, lemen huizen en blauwe koepels uitademt, zorgt ervoor dat men zich hier eeuwen terug kan wanen. Niet voor niks werd van 'Buchara al Sharif' ('de Nobele') gezegd dat het licht hier van beneden naar boven straalt, in plaats van andersom. Met haar vele moskeeën en madrasah's was dit de heiligste stad van Centraal-Azië. In de nauwe steegjes van de oude stad kan men uren rondzwerven. Overal valt wel iets nieuws te ontdekken; naast de bekende bouwwerken zijn er nog tientallen naamloze overblijfselen van moskeeën, madrasah's en karavanserai's. Buchara is echter niet alleen een stad van bouwwerken, overal tussen de eeuwenoude monumenten wonen en werken mensen. Dit maakt het des te interessanter om te verdwalen in dit eeuwenoude labyrint, waardoor u altijd weer op verrassende ontmoetingen met de lokale bevolking stuit.

Indien de schone te Shiraz mijn hart op haar hand hield, zou ik haar, om de moedervlek op haar wang, Samarkand en Buchara schenken
 
Vandaag kunt u de hele dag op eigen gelegenheid en te voet de stad verkennen. Alle bezienswaardigheden liggen namelijk op loopafstand van elkaar. Bezoek het Samani mausoleum en de Chasma Ayub, de bron van Job. Een bezichtiging van de Ark, het eeuwenoude fort, mag zeker niet ontbreken. Wandel door de bazaar en bezoek de vele madrasahs. Het Poi Kalyan-ensemble is het religieuze hart van Buchara. De Kalyan Moskee stamt uit 1514 en is de op een na grootste van Centraal-Azië. De moskee heeft een oppervlak van 127 bij 78 meter en biedt plaats aan 12.000 gelovigen. Tegenover de moskee staat de Mir-i-Arab-madrasah met twee opvallende turquoise koepels.  Niet ver achter het Pol Kalyan-ensemble staan de Ulugh Bek-madrasah en de Abdul Aziz-madrasah. Een van de oudste gebouwen van Buchara is de 12e-eeuwse Magok-i-Attari-moskee. Dit is een van de weinig overgebleven bouwwerken der Karakhanieden. De moskee is gebouwd op een plaats waar eerder een boeddhistische tempel, een zoroastrisch tempel en een door de Arabieren gebouwde moskee stond. Van het oorspronkelijke bouwwerk bestaan nu alleen de zuid-poort en de fundamenten nog, de rest stamt uit de 16e-eeuw. Het centrum van de oude stad is de Lyab-i-hauz ('oever van het bassin'). In 1620 werd hier een u-vormig complex gebouwd, dat de inspiratie vormde voor het Registan in Samarkand. De madrasah is opvallend gedecoreerd met witte vogels. Binnenin bevinden zich nu souvenirwinkels en enkele werkplaatsen. Voor de madrasah staat het standbeeld van Khodja Nasruddin, een 13e-eeuwse Turkse soefi-heilige wiens met humor en optimisme doorspekte verhalen nog steeds gebruikt worden in kindervertellingen. Alle bouwwerken ten spijt, de Lyab-i-hauz moet u vooral bezoeken om niks te doen. Drink er thee inde chaikhana of ga op een bankje in de schaduw zitten en kijk hoe de bevolking de dag doorbrengt met spelletjes spelen en nieuwtjes uitwisselen. In de Lyab-i-hauz krijgt u het gevoel dat het leven hier al eeuwen op dezelfde manier doorgaat.

Vandaag kunt u de stad verder verkennen; Buchara verdient zeker een bezoek van twee volle dagen. U kunt de stad dan gemakkelijk combineren met een excursie naar een aantal bezienswaardigheden buiten Buchara; het oude zomerpaleis van de emir, het complex van Chor Bakr en het indrukwekkende soeficomplex van Naqhsbandi.

We travel not for trafficking alone
By hotter winds our fiery hearts are fanned for lust of knowing what should not be known
We make the golden journey to Samarkand
 
Per comfortabele trein reist u naar Samarkand; er zijn verschillende treinen per dag. We proberen zitplaatsen in de supersnelle Afrosiab–trein te reserveren. De monumentale bouwwerken van Samarkand (400.000 inwoners, waarvan een groot deel etnische Tadzjieken) zijn de meest tot de verbeelding sprekende overblijfselen van de Oezbeekse historie. Hier zijn de architectonische hoogtepunten uit het tijdperk der Timoerieden te bewonderen. Dit is een van de oudste cultuurcentra ter wereld en deze stad, wiens naam 'vruchtbare nederzetting' betekent, heeft altijd een rol van betekenis gespeeld in de geschiedenis van Centraal-Azië. Alexander de Grote en Djenghiz Khan stonden aan haar poorten en het was de hoofdstad van het rijk van Timoer Leng. De handel bracht Samarkand welvaart en de Zerafshan voorzag de stad van water, waardoor dit een van de aangenaamste steden van Centraal-Azië werd. Een stad die in de loop der eeuwen met haar schoonheid vele dichters, onder wie Oscar Wilde, Keats, Edgar Allen Poe, Hafez en Omar Khayyam, geïnspireerd heeft.

Een vrije dag om Samarkand te ontdekken. Het beroemdste plein van Oezbekistan en Centraal-Azië, en een van de mooiste ter wereld, is het Registan plein. Dit plein in het centrum van de stad wordt omgeven door drie madrasah's. We adviseren u om dit plein meerdere keren per dag te bezoeken. U ziet dan namelijk hoe het zonlicht elke keer een andere dimensie aan dit fabelachtige plein geeft. Desgewenst kunt u natuurlijk een stadsexcursie onder begeleiding van een Engels sprekende gids bijboeken. Op loopafstand van het plein liggen verschillende andere bezienswaardigheden van deze stad. De Gur Emir is een van de meest monumentale gebouwen van het tijdperk der Timoerieden. In dit mausoleum ligt Timoer Leng zelf begraven. Bezoek ook zeker de bazaar en de ernaast gelegen Bibi Khanum moskee, een reusachtig bouwwerk. Een stukje verder, op een heuvel aan de rand van het vroegere Afrasiab, ligt het complex van Sjah-i-Zinda, voorzien van het prachtigste mozaïekwerk dat Oezbekistan rijk is. Deze necropolis (dodenstad) bevat vele prachtige mausolea. Al wandelend ziet u de evolutie van de lokale architectuur van de 14e- en 15e-eeuw. Zijn de oudste gebouwen nog eenvoudige mausolea met één kamer onder een koepel en een voorportaal, de latere gebouwen kregen meerdere koepels en het portaal werd een steeds belangrijker onderdeel van het mausoleum dat hiermee uitgroeide tot een voorbeeld van hoogstaande architectuur. Samarkand is niet alleen de stad van schoonheid, romantiek en poëzie, het is eigenlijk ook een 'gewone sovjetstad'. Rond de monumentale gebouwen is een Russische stad verrezen, die veel van het romantische verleden heeft weggehaald. Maar wie over het Registan loopt of door de Sjah-i-Zinda vergeet al snel de stad om zich heen en kan zich laten wegvoeren door de schoonheid van deze eeuwenoude bouwwerken.

Per comfortabele trein reist u naar Tashkent; er zijn verschillende treinen per dag. We proberen zitplaatsen in de supersnelle Afrosiab–trein te reserveren. Wanneer u een uitstapje naar Shachrisabz wilt maken om de geboortegrond en het oude paleis van Timur Lenk te zien dan dient u dit traject per auto te doen (tegen een toeslag). U kunt de reis ook met een dag verlengen en Shachrisabz op een dagexcursie vanuit Samarkand bezoeken. Wilt u Tashkent nog zien dan dient u de ochtendtrein te nemen, of beter een dag bij te boeken. Tashkent is een stad waar het sovjetverleden nog duidelijk zichtbaar is; het is een groots opgezette stad met enorme pleinen, brede straten en imposante overheidsgebouwen. het centrale Amir Timur plein wordt gesierd door een enorm standbeeld van deze hardvochtige leider van weleer. In het oude deel van de stad vindt u de ronde koepel van de Chorsu-bazaar, naast de Vrijdagsmoskee en de Kukeldash medressa.

Per prive-auto reist u oostwaarts naar de Ferganavallei, het hart van Oezbekistan. Hier vindt u de vele katoenplantages waar Oezbekistan om bekend staat. Hier staan ook vele moerbeibomen waar de zijderups haar eitjes legt. Het administratieve centrum is de stad Fergana, een koloniale Russische buitenpost. Onderweg kunt u even een bezoekje brengen aan Kokand, ooit de hoofdstad van het beroemde khanaat van Kokand, waar o.a. Bobur de heerser was die later het Moghul rijk zou stichten.

Vanaf Fergana is het een paar uur rijden naar de grens met Kirgizstan. Eerst bezoekt u echter de zijdefabriek van Margilan en leert daar alles over het maken van zijde doeken. (Let op: deze fabriek is in het weekend gesloten en doordeweeks ook niet altijd te bezoeken, e.e.a. dus onder voorbehoud) Na de grensformaliteiten bij de grensplaats Dostuk rijdt u richting Osh, de tweede stad van Kirgizstan waar zowel Oezbeken als Kirgiezen wonen. Bezoek zeker de bazaar, een van de grootste van Centraal-Azië. Overal kraampjes, kopers en verkopers. Veel textiel, veel broden, vlees, groenten en fruit. Liefhebbers kunnen de heilige berg van Osh, de Suleiman Gora beklimmen. Dit is een pelgrimsoord voor moslims, Mohammed zou hier ooit gebeden hebben. De meest beroemde pelgrim, die hier een kleine moskee (de Dom Babura) heeft gebouwd, was Babur, geboren in de Ferganavallei en stichter van de Indiase Moghuldynastie.

U vervolgt uw weg naar Arslanbob. Arslanbob is een prachtig Kirgizisch bergdorpje gelegen in een groene vallei op 1600meter boven zeeniveau omringd door besneeuwde bergtoppen, aardappelplantages en walnotenbomen. Ook is Arslanbob het hart van het Community Based Tourism - een inmiddels nationaal initiatief waarbij lokale families hun huis openstellen als homestay. Er is een ruim aanbod van homestays in Arslanbob en de families zijn erg gastvrij. Dit kleine dorpje is gelegen onder de besneeuwde bergtoppen van de Babash Ata berg (4427meter hoog) en is beroemd om het grote walnotenbomenbos. De walnoten uit Arslanbob waren het eerste exportproduct van Kirgizstan naar Europa. Rondom Arslanbob liggen verschillende wandelwegen door het walnotenbos, er zijn wandelingen mogelijk door de bergen en er bevinden zich twee watervallen in de omgeving.

Vandaag staat er een lange en avontuurlijke etappe op het programma. U rijdt vanuit Arslanbob naar Kazarman gelegen op de Kazarman pas. Onderweg passeert u verschillende passen en volgt u de Naryn rivier. Ondanks dat Kazarman op slechts 1200meter boven zeeniveau ligt, is deze plek in de wintermaanden niet bereikbaar. Het dorp had vroeger een winstgevende goudmijn. Kazerman is een aangenaam dorpje zonder bezienswaardigheden. Maak een wandeling door het dorp of rust uit in uw homestay.  

De hoogste tijd om eens naar een bergmeer te gaan. U overnacht in een yurt bij het op 3016 meter hoge gelegen Son Kulmeer. Ook dit is een favoriete plaats voor nomaden om hun yurts neer te zetten. Er zijn veel kudden schapen, geiten, paarden en yaks. Het grote, met vis gevulde meer is niet echt geschikt om in te zwemmen, het is moeilijk benaderbaar, want de omgeving is vrij moerassig. Son Kul is een ideale plek om het leven van nomaden gade te slaan, te wandelen of misschien kunnen we wel ergens een paard huren. Of probeer eens een van de vele bergmarmotten te fotograferen. Ze zijn overal aanwezig, overal hoort u hun gefluit, waarschuwingssignalen naar elkaar toe. Ze zijn echter razendsnel en schieten zo de grond in.

Een vrije dag bij het Son Kul meer. Als u rondwandelt zult u zeker uitgenodigd worden om eens kennis te maken in een yurt. U zult zien dat yurts van binnen vaak prachtig bekleed zijn met vilten tapijten. Terwijl de mannen de kudden beheren, jagen en bij elkaar op bezoek gaan, bakken de vrouwen grote ronde broden en koken ze kezmeh (noedelsoep) in de kazan, een grote ronde ketel. Daarnaast worden de koeien en merries gemolken. Vooral de melk van merries is belangrijk voor de Kirgiezen. Drie keer per dag gaat men met veulens naar de merries om te melken. De melk wordt gekarnd en vervolgens worden er diverse producten van gemaakt, waaronder koumis. Deze licht gefermenteerde merriemelk is voor Kirgiezen de favoriete drank, die ze dan ook veelvuldig nuttigen en hun gasten ten alle tijde aanbieden.

U vervolgt de route naar de zuidkant van het Issyk Kul meer naar het plaatsje Bokonbaeva, een uur of drie rijden. Hier overnacht u bij mensen thuis in een homestay. In het kader van Community Based Tourism  kunnen mensen hun woning beschikbaar stellen voor bezoekers. Zo overnacht u niet in een hotel; maar bij mensen thuis. een mooie gelegenheid om wat dichter bij de bevolking te komen en te zien hoe men hier leeft. Bij mooi weer is Bokonbaeva een ideale plek om een duik te nemen in het Issyk Kul-meer. 
 
In de omgeving wonen diverse ‘eagle hunters’, een traditioneel, doch uitstervend, beroep in Kirgizstan. Deze mannen trekken er met hun koningsadelaars op uit om te jagen op klein wild. Het is een spectaculair gezicht om deze getrainde vogels door de lucht te zien vliegen en zich plotsklaps op hun prooi storten. Het is mogelijk om zo'n jachtshow met de adelaren bij te boeken. Kijk hiervoor bij de excursies.

Een lange tocht verder langs de zuidelijke oever van het Issyk Kul meer brengt u naar Karakol, gelegen aan het uiteinde van dit grote bergmeer. Dit is het op een na grootste alpiene meer ter wereld (Titicacameer in Bolivia is groter). Het meer is omgeven door de besneeuwde pieken van het Tien Shan gebergte.

Het Russisch-koloniale plaatsje Karakol is een sfeervol plaatsje. Het is een overwegend Russisch stadje en heeft het een 19e-eeuwse koloniale sfeer. Rondom de Drieëenheidskathedraal staan tientallen Russische huisjes langs met populieren begroeide lanen. De kathedraal zelf is gebouwd in 1895 op een plek waar de eerste kerkdiensten in een yurt werden gehouden. Een van de merkwaardigste gebouwen is de Dunganmoskee. De Dunganen zijn uit China afkomstige moslims, die hier eind vorige eeuw heen zijn gevlucht. Nog steeds wonen er enkele honderden Dunganen in Karakol. De moskee, die meer op een boeddhistische tempel lijkt, is gebouwd tussen 1907 en 1910 zonder ook maar een spijker te gebruiken. Vanuit Karakol kunt u een uitstapje te maken naar het nabijgelegen Dzety Oguz of gaan wandelen in de alpiene vallei van Altyn Arashan, waar ook enkele warmwaterbronnen zijn. 

U reist langs de noordelijke kant van het Isyyk Kul meer naar de Kirgiese hoofdstad Bishkek. Onderweg passeert u de bekende badplaats Cholpon Ata en bezoekt u de opgravingen bij Burana.

De laatste dag van de reis brengt u door in de hoofdstad Bishkek. Een aangename stad met veel parken, terrasjes en overal zicht op de besneeuwde toppen van het Tien Shan gebergte. Bezoek de grote Osh bazaar, een van de grootste markten van Centraal-Azie of enkele van de musea vol sovjetnostalgia. Het Lenin museum staat op het centrale plein waar tot voor kort Lenin zelf nog fier overeind stond. In het Frunze museum leert u meer over generaal Frunze, de Russische generaal die de stad voor de Russen veroverende en naar wie de stad lange tijd genoemd is geweest.

Vandaag verlaat u Bishkek weer en keert u huiswaarts.