Oezbekistan en Turkmenistan reis

U komt aan in de hoofdstad van Oezbekistan. Na de douaneformaliteiten wordt u opgehaald van de luchthaven en naar het hotel gebracht. Vervolgens kunt u bijkomen van de vlucht en op eigen gelegenheid de stad verkennen. Bezoek een van de diverse musea of de kleurrijke Chorsu bazaar. Natuurlijk is het ook mogelijk een excursie met gids en vervoer bij te boeken. Kijk hiervoor onder het tabblad excursies Tashkent is een stad waar het Sovjetverleden nog duidelijk zichtbaar is; het is een groots opgezette stad met enorme pleinen, brede straten en imposante overheidsgebouwen. Het centrale Amir Timur plein wordt gesierd door een enorm standbeeld van deze hardvochtige leider van weleer. In het oude deel van de stad vindt u de ronde koepel van de Chorsu-bazaar, naast de Vrijdagmoskee en de Kukeldash medressa.

U vliegt naar Urgench, waarvandaan het nog een half uurtje rijden is naar Khiva. Dit is de belangrijkste stad die is overgebleven van het vroegere Chorasmië, de rijke oase die ontstond ten zuiden van het Aralmeer. Het is een van de oudst bewoonde plekken van Centraal-Azië. De oude stad van Khiva is het meest intact gebleven van Oezbekistan's beroemde steden. Niet zo verwonderlijk als u bedenkt dat de meeste bouwwerken pas uit de vorige eeuw stammen. Overal waar u kijkt wemelt het van de madrasah's, mausolea, moskeeën en paleizen. Door haar geïsoleerdheid heeft Khiva een geheel eigen bouwstijl kunnen ontwikkelen. De mozaïeken zijn veelal blauwgroen en bedekt met opvallende bloem- en plantmotieven. De houtsnijkunst is hier tot grote hoogte gestegen, getuige de prachtige pilaren en plafonds. U verblijft er in een hotel in het oude ommuurde stadsdeel.

Khiva bestaat uit twee stadsdelen, de oude stad, de Ichan Kala en de daaromheen liggende moderne stad Dichan Kala. Bijna alle bezienswaardigheden liggen in de Ichan Kala, die door een 2200-meter lange muur omringd wordt. De in de 17e-eeuw gebouwde stadsmuur is nog grotendeels intact en bestaat uit tientallen bastions en vier stadspoorten. De stadspoort waar de meeste toeristen door naar binnen komen is de Ata Darvaza (westpoort), gerestaureerd in de jaren vijftig. Andere poorten zijn de Bakcha Darvaza (noordpoort), waar vroeger de douane gevestigd was, de Tash Darvaza (zuidpoort uit 1830-40) en de Palvan Darvaza (oostpoort uit 1804), die de stad met de bazaar verbond. Vanaf de Palvan Darvaza werden de bevelen van de khan verkondigd en voor de poort werden openbare executies uitgevoerd. In de meeste bouwwerken bevinden zich musea met uiteenlopende collecties. Over het algemeen zijn de gebouwen echter interessanter dan de musea. Bezoek niet alleen de vele monumenten, maar loop ook eens door de woonwijken van de Ichan Kala, waar nog steeds mensen wonen. Noordelijk van de Ichan Kala ligt de levendige bazaar, een goede plek om te beseffen dat Khiva niet alleen uit gebouwen bestaat. In de omgeving van Khiva kunt u een excursie nog verder terug in de tijd maken. In de desolate omgeving liggen de resten van forten als Ayaz Kala en Toprak uit het oude Chorasmië.

U rijdt naar de Turkmeense grens en steekt de grens over naar Dashovuz (ook wel Tashauz). Dashovuz is een slaperig stadje in de woestijn. Veel valt er niet te beleven. Maar het is wel toegangsoord tot een van de belangrijkste archeologische sites van Turkmenistan; Konya Urgench. Een bezoek aan Konya Urgench betekent een bezoek aan enkele van de mooiste overblijfselen van het oude Khorezm, één van de oorspronkelijke Centraal-Aziatische rijken. Beroemde wetenschappers als Avicenna en Al Beruni verbleven ooit in deze stad. De belangrijkste bezienswaardigheden zijn de Kutlug Timur-minaret, de mausolea van Tubarek Khanum, van Sultan Tekesh en van Fakhr-ad-din Razi. Vervolgens reist u de Karakum woestijn in en slaapt u bij Derwaza, waar u kampeert nabij een grillig fenomeen: een gaskrater in de woestijn die al decennialang in brand staat. Geen natuurfenomeen, maar een foutje van sovjet-geologen. In de jaren ’70 werd hier geboord op zoek naar olie- en gas. Opeens stortte de grond in, men was op een ondergronds grottenstelsel gestuit en op een gasvoorraad. Het gas verspreidde zich door het grottenstelsel. De geologen dachten het probleem op te lossen door het gas op te laten branden en staken het wijselijk in brand. Het gas brandt nog steeds! Vooral ’s nachts levert dit een schitterend beeld op; de verlaten woestijn en de brandende vuurhaard. Midden in de woestijn en nabij de vuurhaard geniet u van een typisch Turkmeense barbecue.

Vandaag reist u verder naar de Turkmeense hoofdstad Ashgabat. In Ashgabat kunt u een stadsexcursie langs diverse standbeelden, pleinen en paleizen (de paleizen zelf kunnen niet bezocht worden) maken. Met een beetje geluk komt u op een van de pleinen in een bruiloftsstoet terecht en kunt u meedoen aan een fotosessie voor een gouden standbeeld van Turkmenbashi en u verbazen over de tapijtachtige sluiers waarin de bruiden gehuld gaan. Turkmenistan is het land van de tapijten.  
 
Turkmenistan is ook een land van nomaden. Nomaden die van oudsher schitterende tapijten maken. Kenmerkend zijn de dieprode kleuren. Tijdens een rondleiding door het museum leert u alles over de verschillende patronen, kleuren en weeftechnieken die gehandhaafd worden door de diverse stammen die in Turkmenistan leven. Het Tapijtmuseum kent een prachtige collectie tapijten, waaronder de grootsten ter wereld. Een bezoek aan de ‘Russische’ markt, een typische Centraal-Aziatische markt waar de dagelijkse boodschappen gehaald worden, behoort ook tot de mogelijkheden.

De lokale Altyn Asyr bazaar is enkele dagen per week open en komt 's zondags tot z'n hoogtepunt. Het is een mooi plekje voor fotografen om mensen op de gevoelige plaat te zetten, maar ook zonder camera kijkt u uw ogen uit. Overal grijs bebaarde Turkmenen met bonte mutsen, stoere laarzen en lange jassen. Zeker op de veemarkt waant u zich eeuwen terug als u het kopen en verkopen van kamelen aanschouwt. Niet alleen schapen, geiten, runderen en kippen worden verhandeld maar ook auto’s, bussen en vrachtwagens. Het meest kleurrijk is het tapijtengedeelte. Hier vindt u vooral vrouwen in gebloemde jurken met felle hoofddoeken zittend op enorme stapels tapijten. Grote, kleine, goedkope, dure, antieke en fabriekstapijten; u vindt het er allemaal. Zelf een jas kopen, of een bontmuts, Turkmeense juwelen of Sovjetattributen? Allemaal mogelijk. En natuurlijk ook een oneindige hoeveelheid aan groente, fruit, verse broden, zuivelproducten en goedkope textiel en producten uit China. U kunt er natuurlijk ook voor kiezen om de stadsexcursie bij te boeken. Dan bezoekt u samen met een gids de belangrijkste bezienswaardigheden van de stad.  

Door een verder eentonig landschap rijdt u in een uur of 6 - 7 naar Mary, een rit van zo’n 350 kilometer. Onderweg kunt u een stop maken bij de overblijfselen van de eeuwenoude Anau moskee en het oude Zijderoute stadje Abiverd. Mary zelf is een slaperig stadje in de woestijn met enorme wit marmeren gebouwen zo typisch voor de Turkmeense steden. Het regionaal museum is erg de moeite waard. Mary is het toegangsoord voor een van de belangrijkste archeologische sites van Centraal-Azië; Merw.

U begint de dag met het bezoek aan een van de legendarische steden van de oude Zijderoute: Merw. Een enorme oppervlakte aan oude ruïnes, met een paar uitspringende gebouwen. Een van de meest karakteristieke gebouwen is het Kyz Kala paleis, gebruikt van de 7e- tot de 11e-eeuw. Rondom het paleis grazen meestal dromedarissen. De stad werd gebouwd in de 6e-eeuw voor Christus als onderdeel van het Aechemenidische rijk. Dat rijk werd verslagen in de 3e-eeuw voor Christus door Alexander de Grote, hoewel het niet zeker is of hij zelf in Merw is geweest. Vervolgens werd de stad een van de belangrijkste centra in het rijk der Seleuciden, de Bactriërs, de Parthen en de Sassanieden. In de 11e-eeuw leefde de stad op als oostelijke hoofdstad van het rijk der Seldjoeken en groeide zelfs uit tot een van de belangrijkste steden van de islamitische wereld. Maar uiteindelijk ging ook deze stad ten onder aan de destructieve kracht van Djenghiz Khan en zijn Mongoolse troepen. Sindsdien is de stad overgeleverd aan het woestijnzand. Het zal niet verbazen dat een stad met zo’n rijk verleden feitelijk bestaat uit vele steden, elk herinnerend aan een ander tijdperk. En een groot deel van het verleden ligt nog begraven onder de grond. Maar ook nu voelt u de historie zinderen door de woestijnhitte. U vervolgt uw reis verder door de woestijn van Turkmenistan richting Turkmenabad en de grens met Oezbekistan. Onderweg passeert u het natuurreservaat van Repetek. Bij Turkmenabad steekt u de Amu Darya over naar het grensplaatsje Farab en keert u terug in Oezbekistan. Na de grensformaliteiten staat de Oezbeekse chauffeur te wachten om u naar Buchara te brengen. Buchara, gelegen aan de rand van de Kyzylkumwoestijn, is waarschijnlijk de stad die reizigers het meest zal aanspreken. De vele moskeeën en madrasah's evenaren misschien niet de pracht en praal van die in Samarkand, maar de sfeer die de oude stad, met haar nauwe straatjes, lemen huizen en blauwe koepels uitademt, zorgt ervoor dat men zich hier eeuwen terug kan wanen. Niet voor niks werd van 'Buchara al Sharif' ('de Nobele') gezegd dat het licht hier van beneden naar boven straalt, in plaats van andersom. Met haar vele moskeeën en madrasah's was dit de heiligste stad van Centraal-Azië. In de nauwe steegjes van de oude stad kunt u uren rondzwerven. Overal valt wel iets nieuws te ontdekken; naast de bekende bouwwerken zijn er nog tientallen naamloze overblijfselen van moskeeën, madrasah's en karavanserai's. Buchara is echter niet alleen een stad van bouwwerken, overal tussen de eeuwenoude monumenten wonen en werken mensen. Dit maakt het des te interessanter om uzelf te laten verdwalen in dit eeuwenoude labyrint. 

Indien de schone te Shiraz mijn hart op haar hand hield, zou ik haar, om de moedervlek op haar wang, Samarkand en Buchara schenken  
 
Vandaag kunt u de hele dag op eigen gelegenheid, of met een bij te boeken Engels sprekende gids, te voet deze stad verkennen. Alle bezienswaardigheden liggen namelijk op loopafstand van elkaar. Bezoek het Samani mausoleum en de Chasma Ayub, de bron van Job. Een bezichtiging van de Ark, het eeuwenoude fort, mag zeker niet ontbreken. Wandel door de bazaar en bezoek de vele madrasahs. Het Poi Kalyan-ensemble is het religieuze hart van Buchara. De Kalyanmoskee stamt uit 1514 en is de op een na grootste van Centraal-Azië. De moskee heeft een oppervlak van 127 bij 78 meter en biedt plaats aan 12.000 gelovigen. Tegenover de moskee staat de Mir-i-Arab-madrasah, met twee opvallende turquoise koepels. Niet ver achter het Pol Kalyan-ensemble staan de Ulugh Bek-madrasah en de Abdul Aziz-madrasah. Een van de oudste gebouwen van Buchara is de 12e-eeuwse Magok-i-Attari-moskee. Dit is een van de weinig overgebleven bouwwerken der Karakhanieden. De moskee is gebouwd op een plaats waar eerder een boeddhistische tempel, een zoroastrisch tempel en een door de Arabieren gebouwde moskee stond. Van het oorspronkelijke bouwwerk bestaan nu alleen de zuidpoort en de fundamenten nog, de rest stamt uit de 16e-eeuw. Het centrum van de oude stad is de Lyab-i-hauz ('oever van het bassin'). In 1620 werd hier een u-vormig complex gebouwd, dat de inspiratie vormde voor het Registan in Samarkand. De madrasah is opvallend gedecoreerd met witte vogels. Binnenin bevinden zich nu souvenirwinkels en enkele werkplaatsen. Voor de madrasah staat het standbeeld van Khodja Nasruddin, een 13e-eeuwse Turkse soefi-heilige wiens met humor en optimisme doorspekte verhalen nog steeds gebruikt worden in kindervertellingen. Alle bouwwerken ten spijt, de Lyab-i-hauz moet u vooral bezoeken om niks te doen. Drink er thee inde chaikhana of ga op een bankje in de schaduw zitten en kijk hoe de bevolking de dag doorbrengt met spelletjes spelen en nieuwtjes uitwisselen. In de Lyab-i-hauz krijgt u het gevoel dat het leven hier al eeuwen op dezelfde manier doorgaat.

Vandaag kunt u de stad verder verkennen; Buchara verdient zeker een bezoek van twee volle dagen. U kunt de stad dan gemakkelijk combineren met een excursie naar een aantal bezienswaardigheden buiten Buchara; het oude zomerpaleis van de emir, het complex van Chor Bakr en het indrukwekkende soeficomplex van Naqhsbandi.

We travel not for trafficking alone
By hotter winds our fiery hearts are fanned for lust of knowing what should not be known
We make the golden journey to Samarkand   
 
Per comfortabele trein reist u naar Samarkand; er zijn verschillende treinen per dag. We proberen zitplaatsen in de supersnelle Afrosiab–trein te reserveren. De monumentale bouwwerken van Samarkand zijn de meest tot de verbeelding sprekende overblijfselen van de Oezbeekse historie. Hier zijn de architectonische hoogtepunten uit het tijdperk der Timoerieden te bewonderen. Dit is een van de oudste cultuurcentra ter wereld en deze stad, wiens naam 'vruchtbare nederzetting' betekent, heeft altijd een rol van betekenis gespeeld in de geschiedenis van Centraal-Azië. Alexander de Grote en Djenghiz Khan stonden aan haar poorten en het was de hoofdstad van het rijk van Timoer Leng. De handel bracht Samarkand welvaart en de Zerafshan voorzag de stad van water, waardoor dit een van de aangenaamste steden van Centraal-Azië werd. Een stad die in de loop der eeuwen met haar schoonheid vele dichters, onder wie Oscar Wilde, Keats, Edgar Allen Poe, Hafez en Omar Khayyam, geïnspireerd heeft.

Het beroemdste plein van Oezbekistan en Centraal-Azië, en een van de mooiste ter wereld, is het Registan plein. Dit plein in het centrum van de stad wordt omgeven door drie madrasah's. We adviseren u om dit plein meerdere keren per dag te bezoeken. U ziet dan namelijk hoe het zonlicht elke keer een andere dimensie aan dit fabelachtige plein geeft. Desgewenst kunt u natuurlijk een stadsexcursie onder begeleiding van een Engels sprekende gids bijboeken. Op loopafstand van het plein liggen verschillende andere bezienswaardigheden van deze stad. De Gur Emir is een van de meest monumentale gebouwen van het tijdperk der Timoerieden. In dit mausoleum ligt Timoer Leng zelf begraven. Bezoek ook zeker de bazaar en de ernaast gelegen Bibi Khanum moskee, een reusachtig bouwwerk. Een stukje verder, op een heuvel aan de rand van het vroegere Afrasiab, ligt het complex van Sjah-i-Zinda, voorzien van het prachtigste mozaïekwerk dat Oezbekistan rijk is. Deze necropolis (dodenstad) bevat vele prachtige mausolea. Al wandelend ziet u de evolutie van de lokale architectuur van de 14e- en 15e-eeuw. Zijn de oudste gebouwen nog eenvoudige mausolea met één kamer onder een koepel en een voorportaal, de latere gebouwen kregen meerdere koepels en het portaal werd een steeds belangrijker onderdeel van het mausoleum, dat hiermee uitgroeide tot een voorbeeld van hoogstaande architectuur. Samarkand is niet alleen de stad van schoonheid, romantiek en poëzie, het is eigenlijk ook een 'gewone Sovjetstad'. Rond de monumentale gebouwen is een Russische stad verrezen, die veel van het romantische verleden heeft weggehaald. Maar wie over het Registan loopt of door de Sjah-i-Zinda vergeet al snel de stad om zich heen en kan zich laten wegvoeren door de schoonheid van deze eeuwenoude bouwwerken.

Vandaag reist u weer per comfortabele trein naar Tashkent; er zijn verschillende treinen per dag. We proberen zitplaatsen in de supersnelle Afrosiab–trein te reserveren. Wanneer u een uitstapje naar Shachrisabz wilt maken om de geboortegrond en het oude paleis van Timur Lenk te zien dan dient u dit traject per auto te doen. U kunt de reis ook met een dag verlengen en Shachrisabz op een dagexcursie vanuit Samarkand bezoeken. In Tashkent beschikt u nog over een kamer in een hotel tot dat u naar de luchthaven vertrekt.

In Tashkent wordt u naar de luchthaven gebracht waar 's nachts de meeste vluchten richting Nederland en België vertrekken.