Reisverslag Azerbeidzjan

In het midden van de nacht land ik op de luchthaven van Baku, Azerbeidzjan. Na een korte nachtrust begin ik met de verkenning van dit land, waarmee ik tevens alle 15 ex-sovjetrepublieken heb bezocht. Als eerste rijden we langs de kust van de Kaspische zee richting Qubustan. We zien de beroemde ja-knikkers, tientallen staan er langs de kust; symbolen van de welvaart van het land. Rond 1900 werd er olie ontdekt en sinds die tijd is Baku een centrum voor de olie- en gasindustrie. Het werd een mondaine stad, totdat het onderdeel werd van het sovjetrijk. Na de onafhankelijkheid van 1991 bloeide Baku weer op als centrum voor de olie-industrie, iets dat duidelijk zichtbaar is in het moderne stadsbeeld.
De vele ja-knikkers herinneren nog aan de eerste olie-boom, maar zijn nog steeds actief, hoewel de meeste olie nu off-shore wordt gehaald.

Het landschap wordt steeds kaler en dan zijn we bij Qubustan. Hier in een dorre, woestijnachtige rotsomgeving vind je petroglieven van 12.000 jaar oud. De afbeeldingen zijn gemaakt door jager-verzamelaars en tonen een leven van een tijd dat het landschap veel groener was. Ik bezoek het modern aangelegde museum en sta even stil bij de meest oostelijke inscriptie uit het Romeinse rijk. Vervolgens terug naar Baku, om de oude stad te verkennen. Dit is het meest oriëntaalse deel van de stad. Helemaal gerenoveerd, maar zeker de moeite waard om door de steegjes van de ommuurde oude stad te dwalen en een bezoek te brengen aan het paleis van de Shirvan Shah’s.

Vervolgens rijden we weer de stad uit, naar het schiereiland Absheron om een bezoek te brengen aan de Atesgah zoroastrische vuurtempel, gebouwd door Parsi’s uit India. Het complex herinnert aan de tijd dat het zoroastrisme een van de belangrijkste religies in de regio was. Het huidige complex is helemaal gerenoveerd en i.p.v. een vlam branden er nu diverse ‘eeuwige‘ vlammen. Een andere ‘eeuwige’ vlam vinden we bij Yanar Dag, waar vlammen uit de grond omhoog komen. Niet voor niets betekent Azerbeidzjan dan ook ‘Land van Vuur’.

Terug in Baku maken we kennis met de moderne stad en bewonderen de nieuwe blikvanger van de stad. Drie recent ontworpen gebouwen die drie eeuwige vlammen moeten voorstellen en die de skyline dominant bepalen. Zeker ’s avonds als ze prachtig in wisselende kleuren verlicht worden. We wandelen door het winkelcentrum met z’n vele art nouveau gebouwen, fonteinen en parken en flaneren langs de boulevard met uitzicht op de Kaspische Zee. Het is overal een drukte van belang en aan het wagenpark is goed te zien dat we in een welvarende stad rondlopen. Na een traditionele Azeri maaltijd in een oude karavanserai bewonderen we Baku by Night. Een prachtig gezocht; kosten noch moeite zijn bespaard om een Bright Lights, Big City gevoel aan deze stad te geven.

De volgende ochtend rijden we naar een uitzichtspunt, gelegen aan de voet van de drie nieuwe ‘Vlammen’. Hier is een promenade aangelegd met uitzicht over de stad. We zien de Grootste vlag ter wereld wapperen langs de kust, vlak bij het ‘Crystal Palace’, beroemd geworden door het Eurovisie Songfestival. Achter de promenade liggen vele graven. Een rij graven is voor de 130 gevallenen tijdens protesten tegen het sovjetregime in 1990, twee andere rijen voor de slachtoffers van de oorlog met Armenië om Nagorno Karabach. Mijn gids komt uit Nagorno Karabach en vertelt hoe ze als jong meisje haar geboortegrond moest ontvluchten om een nieuw leven in Baku op te bouwen.

Dan is het tijd om de stad uit te gaan. Door een desolaat landschap rijden we richting Shemakhi. Onderweg wandelen we een eindje de kale vlakte in en zien daar enkele van de vele ‘moddervulkanen’. Modderpoelen bubbelen en stoten voortdurend modderstroompjes uit en creëren daarmee een soort mini-vulkanen.
Volgende stop is het in een rotswand uitgehouwen mausoleum van Diri Baba, gewijd aan een soefi-heilige uit de 15e eeuw. Het mausoleum bestaat uit twee verdiepingen en is een pelgrimsoord geworden zoals we ook meemaken. Een familie komt er om een schaap te slachten en te bidden om hun zieke dochter beter te maken.
We rijden door naar Shemakhi en bezoeken daar de imposante Vrijdagsmoskee. Ook deze moskee wordt druk gerenoveerd. Aan de rand van Shemakhi bezoeken we de Yeddi Gumbaz mausolea, enkele mooie koepelvormige mausolea omgeven door eeuwenoude grafzerken.
We lunchen in Shemakhi, een klein stadje dat vroeger een belangrijker rol speelde in het land, dan het nu doet. Vervolgens rijden we langzaam de groene heuvels van het Kaukasus gebergte in op zoek naar het eeuwenoude bergdorpje Lahic. Een mooie bergweg door een kloof brengt ons bij dit dorpje waar nog Tat gesproken wordt, een oude Perzische taal. Lahic staat bekend om z’n kopersmeden en in de straatjes zien we dan ook diverse kopersmeden aan het werk. De rest van de middag slenter ik door het stadje met z’n oude huisjes en enkele moskeeën. Ik overnacht in een prettig hotel aan de rand van het dorp en eet in een tuin met uitzicht op de rivier en de bergen.

’s Ochtends op tijd op voor een lange dag richting Sheki. We rijden de bergen uit en gaan op zoek naar het dorpje Ivanovka. Temidden van uitgestrekte, rollende graanvelden ligt hier nog een heuse kolchoze. Dit uit de sovjettijd stammende dorp wordt nog steeds bewoond door Russen, en dan wel de ‘molokanen. De aanhangers van deze in de 19e eeuw gestichte religie werden door tsaar Nicolaas vanuit Rusland naar de Kaukasus verbannen. Met een bezoek aan dit dorp doen we een stap terug in de tijd. Het lijkt of we vijftig jaar terug door een Russisch dorp wandelen. Pittoreske huisjes onder de berkenbomen, blonde kinderen, mannen met baarden, paard- en wagen door het dorp en een dorpscentrum waar men met oude wolga’s en lada’s heenrijdt om inkopen te doen; een wereld van verschil met het mondaine Baku. Je moet er voor open staan, maar dan is een bezoek aan Ivanovka absoluut de moeite waard.
We rijden door naar Gabala, ook een stad met een rijk verleden. Dit was een van de belangrijkste steden in het oude Albanië, een van de grote rijken uit de Kaukasus (en niks van doen met het moderne Europese Albanië). Het oude Albanië was ook een van de oudste christelijke naties ter wereld. We bezoeken een oude Albanese ‘Jotari’kerk in het dorpje Nic. Deze kerk is het centrum voor de Udi minderheid, waarvan de meesten in het dorpje Nic wonen.
Ook bezoeken we de opgravingen van oud Gabala, waar archeologen uit Azerbeidzjan, maar ook uit Zuid-Korea hard aan het werk zijn om de oude stad bloot te leggen.
We rijden verder over het platteland van Azerbeidzjan, niet spectaculair, maar toch heerlijk om dat traditionele platteland te zien. Mannen en vrouwen zijn aan het hooien, de velden rijken zo ver het oog kan kijken, geen omheiningen hier, ideaal voor vele weidevogels die we in Nederland nauwlijks meer zien.
Tenslotte komen we aan in Sheki, een van de hoogtepunten van een bezoek aan Azerbeidzjan. Ik overnacht in een sfeervolle, oude karavanserai en bezoek het sfeervolle stadje. Aan de rand van de stad ligt het Khan’s paleis, van binnen weelderig gedecoreerd. Niet ver hiervandaan ook een oud-Albanees kerkje, iets wat ik ook bezoek in het naburige dorpje Kish.
 
Al met al een mooie reis door een nauwelijks bezocht land. Daar waar Georgië en Armenië de laatste jaren steeds meer toeristen mogen ontvangen, blijft Azerbeidzjan de grote onbekende van de Kaukasus regio. Van het aantal buitenlanders dat het land bezoekt is slechts 1% toerist, de rest is zakelijk verkeer. Toch is een bezoek van enkele dagen zeker de moeite waard en een mooie aanvulling op een reis naar de andere twee Kaukasus landen.
 
Wim van Ginkel, juni 2015