Dwars door de woestijn van Iran

Lees hier het reisverslag van een tocht door de Dasht-e Kavir en Dasht-e Lut woestijn, de twee grote woestijnen van Iran.

april 2019, Wim van Ginkel

De bijbehorende fotogalerie vindt u hier op onze pagina met foto's van Iran

Overal rollende zandduinen om me heen. In de verte imposante bergen, kaal en droog, die zich tegen de horizon aftekenen en hun schoonheid pas prijsgeven als het vroege of late zonlicht het grillige kleurenpalet toont.

Vijf jaar geleden liep ik hier ook, in de woeste leegte van de Dasht-e Kavir, de Grote Zoutwoestijn, een van de twee woestijnen van Iran. Doel van deze reis is om een tocht te maken dwars door deze eindeloze leegtes die de Dasht-e Kavir verbindt met die andere woestijn, de Dasht-e Lut. Er is wel het een en ander veranderd vergeleken met vijf jaar geleden. Ten eerste staat de woestijn in bloei, ongetwijfeld door het jaargetijde (voorjaar), maar vooral door de ongekend zware regenval de afgelopen dagen. Deze regenvalt heeft door heel Iran voor zware overstromingen gezorgd en het altijd zo droge landschap is tot leven gekomen. Onderweg van Teheran naar de woestijn reden we door valleien, die mijn Iraanse reisgenoot voor het eerst in haar leven groen gekleurd zag, en ze reist daar al bijna veertig jaar wekelijks doorheen.

Het dorpje Mesr, waar ik verblijf, is ook veranderd. Vijf jaar geleden een rustiek woestijndorp, meer dan een lange straat is het niet. Een simpel guesthouse was er. Nu leeft het dorp van toerisme. Er zijn een tiental sfeervolle guesthouses, enkele restaurantjes, zelfs een hippe koffietent. Je kunt allerhande voertuigen huren om je door de woestijn te verplaatsen, van jeeps en quads tot aan de ouderwetse kameel.  De woestijn is populair geworden en dan vooral bij Iraanse toeristen. Hier zoeken ze even de vrijheid, de sfeer is losser dan in de steden, de hoofddoeken gaan makkelijker af, jongeren organiseren illegale, maar gedoogde feesten in de woestijn, kortom de woestijn is hip. Er zijn opvallend veel ecolodges, ook een nieuw fenomeen in Iran. Dit heeft niks met ecologisch verantwoord toerisme te maken, maar zijn guesthouses waar de sfeer relaxt is, niet getrouwde stellen een kamer kunnen delen en de islamitische kledingvoorschriften ver weg zijn.

De volgende dag laat de Dasht-e Kavir zien waar het z’n naam aan te danken heeft. De zandduinen worden verruild voor eindeloze zoutvlaktes, soms lijkt het of je door een sneeuwvlakte rijdt. Onderweg bezoeken we een zoutmeer met aan de rand een heuse zoutwaterval. De zoutkristallen druipen als kunstwerken traag naar beneden. Het landschap onderweg verandert geleidelijk, van zoutvlaktes terug naar zandduinen, naar eindeloze leegte, door ruige bergen, tot we voorbij Tabas in de Dasht-e Kalut zijn aangekomen. Kleine oase dorpjes omringd door groene tuinen vol dadelpalmen en granaatappelbomen. Een van de meest betoverende dorpjes is Esfehak. Een klein dorp waar de tijd stil heeft gestaan. Kleine steegjes vol lemen huizen, bergen op de achtergrond, dadelpalmen en tuinen waar je verkoeling kunt zoeken. De inwoners van het dorp hebben zich verenigd in een vorm van Community Based Tourism. In enkele van de huizen kun je dan ook overnachten, in een ander kan gegeten worden. In het late avondlicht komt er een betoverende gloed over het dorp.

Misschien wel het mooiste dorp in de woestijn, en zeker ook een van de mooiste dorpen van Iran, is tevens een van de meest geïsoleerde. Als een onneembare vesting torent Nayband boven de woestijn uit. Dit dorp is op een steile heuvel gebouwd. De huizen aan de rand vormen een vestingmuur, op de rand van het dorp staan ronde wachttorens. Aan de voet van Nayband schitterende tuinen: rijstvelden, dadelpalmen, granaatappelbomen en sinasappelbomen. Iets doorlopen en je bent in de woestijn. De aanblik vanuit de tuinen op het dorp, doet denken aan de woeste bergdorpen in Yemen. Lopend door het dorp waan je je in de kasbah’s van Marokko, maar dan zonder toeristen, hotels, souvenirwinkels of tapijthandelaren. Er is slechts een eenvoudige homestay, met een waanzinnig uitzicht vanaf het dak.
De omgeving heeft veel te bieden voor de doorgewinterde avonturier. De hoogste berg van Khorasan (3000 meter) kan beklommen worden, er is een natuurreservaat waar gazellen leven en zelfs de zeldzame Perzische luipaard ronddwaalt.

Ik eindig de woestijntocht bij de Kaluts, de geërodeerde rotsen die als grillige sculpturen uit het woestijnzand omhoog rijzen. Ook al eerder geweest, maar zeker geen straf, dit blijft een van de mooiste woestijnlandschappen die ik ooit gezien heb. Je kunt er meerdaagse trekkings maken, kamperen in de woestijn, of slapen in een van de ecolodges aan de rand van de Kaluts.

Ik slaap deze keer echter niet in de woestijn, maar geheel in stijl: in een verkwikkende paleistuin, de Prinsentuin van Mahan, de Shazdeh Garden. Een verademing na de droogte van de woestijn, kabbelend water, fonteinen, bomen, bloemen, vogeltjes. En je kunt er eten en overnachten, met als voordeel dat je ‘s ochtends de tuin helemaal voor jezelf hebt. We kregen zelfs een heerlijk ontbijt geserveerd in het tuinprieel van de shah, die deze tuin liet aanleggen. Vanachter glas-in-lood ramen kijken we uit over deze groene oase.

Mahan is sowieso een leuk, klein stadje om te bezoeken. In het centrum een prachtige mausoleum en de stad is een goede basis om de Kaluts, het naburige Kerman en de imposante lemen steden van Rayen en Bam te bezoeken. De laatste twee zijn de twee grootste lemen steden ter wereld. Bam, de grootste, is een aantal jaar geleden door een aardbeving verwoest, maar de wederopbouw is in volle gang en het is hard op weg om weer een van de belangrijkste attracties van Iran te worden.