Reisverslag Maleisië Borneo Sabah en Sarawak

Eilandje voor de kust van Kinabalu
Alsof er iemand keihard op een mondharmonica blaast, een monotoon geluid dwars door de jungle, door merg en been, dwars door bomen, bladeren, zand, zee en schelpen. Ik zie 'm zo zitten. Op z'n hurken boven in een mangroveboom naast de langstaart-makaak. Een jongetje in een een kort rood broekje met een blinkende harmonica voor zijn mond. En oorverdovend kabaal. Het is de chicarra-krekel. Zijn leven hangt er vanaf. Vandaar. Of eigenlijk de overleving van zijn soort hangt er van af. Na negen jaar onder de grond gezeten te hebben moeten ze door deze keiharde paringskreet de andere sexe zien te lokken om te kunnen paren. Binnen vier dagen. Want daarna vallen ze dood neer. Hoog uit de boom.
Het warme water streelt als een fluweelzachte sjaal mijn onderbenen. Ik loop door het heldere water langs de kustlijn. Een aapje zit op zijn dooie gemak op een boomstronk op een nootje te knabbelen. Twee kleintjes buitelen over elkaar heen als kleine kinderen. Ze schijnen het niet meer te horen, die mondharmonica. Voor hen is het een dagelijks achtergrondgeluid geworden. Met een beetje concentratie lukt het ook mij om de mondharmonica naar het achtergrondkoor te dwingen. De rust op het paradijselijke eiland keer terug.

Op het verlaten strand in de vroege ochtend
Het schild van de reuze schildpad laat al een beetje los. Het laat los in laagjes. Het is plotseling niet meer zo ondoordringbaar als het lijkt. De vliegen vechten om een plaatsje op het loslatende pantser. Er valt iets te snoepen daar. De ogen zijn verdwenen. Grote gaten in de kop. Toch bewegen de zwermarmen nog. Of verbeeld ik me dat nou? De armen worden voortbewogen door het kabbelende heldere water. Een dode zeeschildpad op het strand van mijn paradijselijke eiland. Wat is de reden van zijn sterven? Zijn wij dat? Wij, die komen genieten van zijn schoonheid en hem daarvoor als dank de dood in jagen? Of is het enkel een kleine getuige van die enorme organisatie die natuur heet? Die enorme organisatie die uiteindelijk elk pantser, hoe sterk ook, doet loslaten?
Gaatjes
Ontelbare gaatjes op het gladde strand. Toegang tot huisjes. Pijlsnelle bewoners. Kleine witte krabbetjes scheren als gekken zijwaarts naar hun huisjes op het gladde natte strand.

Op het strand
Kleine droge plokjes snel achter elkaar. Iemand met een miniratel op het strand. Met tientallen tegelijk laten ze zich vallen van de donkerbruine kokosnoot. Want ik kom eraan. Een vreemde indringer in hun eigen vertrouwde omgeving. Een veilig oord zoeken is dan wat instinctief in de zeekrabbetjes met hun slakkenhuisje op hun rug opkomt. En wat is er nou veiliger dan je eigen huisje?

Jungle boerderij Everland, 4 uur rijden van Miri, Sarawak
... en het Kleine Insectenboek
Wat je nooit op de foto ziet zijn de muggen- en zandvliegbeten. En dan heb ik het nog niet gehad over de mieren. Als je wilt voorkomen dat ze in colonie vanaf je tenen naar je edele delen marcheren, moet je voortdurend opletten waar je je voeten neerplant. Ach, je moet een keertje voelen om te weten wat het is om mierenprooi te zijn, zegt mijn gastvrouw. Dan let je automatisch voor de rest van je leven op. Het is een harde steek die een paar minuten flink nazeurt en dan zoetjes aan vertrekt. Maar dit alles beloont. Eenmaal het doel in het vizier is alles weer vergeten. Misschien wordt de 's nachts bloeiende drakenfruitbloem daar nou juist zo mooi door. De witte bloem is groter dan mijn gezicht. Grote witte zachte bladeren langwerpig als lansen met een groot geel hart openen zich trots om de schatkamer in hun midden aan de buitenwereld te tonen. Kom binnen! Kom binnen! En laaft u! Lange meeldraden steken uitlokkend naar buiten, zwaar van het lichtgele stuifmeel. De bloem kan zichzelf bijna bestuiven. Het heeft enkel maar voor een luttele seconde een insect nodig die van de manlijke meeldraad naar de vrouwelijke suist. En dan die geur. Daar zou ik me als insect ook voor omdraaien.

In de Jungle buiten Miri
Je verwacht dat het groen is, dat inderdaad al die schakeringen van de kleur groen wel vertegenwoordigd zijn in het regenwoud. Je hebt er zo een bepaald beeld van. En toch is het zo verrassend en verbluffend anders zodra je er echt middenin staat. Zoveel vormen, geuren, strukturen, vlaagjes, laagjes, randen, karteltjes, geluiden van groen. Wat een rijkdom! Borneo raakt de essentie van groen.

Er waren heel wat mensen mee gemoeid. Heel wat huishoudens, longhouses, hele districten zelfs hebben zich gebogen over de perfecte uitvoering. Want hun cultureel erfgoed wordt te kijk gezet. Ze vertoeven hier voor langere tijd in hun eigen traditionele huizen. Per volk een huis. Een dans. Een versnapering. Een mandje. Ze keren terug naar het verleden door hun oude gebruiken nieuw leven in te blazen. Ze zijn er immers als geen ander bedreven in. Ze leven hun eigen herinnering voor het nageslacht. En met succes. Het is het perfecte Arnhems openluchtmuseum maar dan op Borneo. Een must.

Dimsummer Christel van Bree was op Borneo met haar gezin in de zomer van 2008.