Het loopt al tegen de avond als we het dorpje binnenlopen vanaf het treinstation. Het keramiekdorp Tokoname ligt tegenwoordig tegen een buitenwijk van de moderne stad Nagoya aangeplakt en het plotselinge aanzien van de traditionele houten huizen langs omhoog kruipende klinkerpaadjes werkte als een heerlijke frisse bries op een lenteochtend. 

Overal waar ik kijk staan wegwijzers met galerienamen en pottenbakkerswerkplaatsen. Tussen de huizen is het groen. Lieflijke bloemen en planten in grote bruingeglazuurde potten van keramiek versieren de straatjes. De werkplaatsen staan open en als ik goed luister hoor ik het zachte suizen van een draaischijf ergens vanuit een studio. 

Door een deuropening waar noren (Japanse stoffen gordijntjes aan een bamboestok) voor hangen, zie ik twee klompen aan een stel benen omhuld met indigoblauw textiel. Het zijn de benen van een oudere dame die de grof gedraaide kommetjes van de jonge keramist Watanabe Toshifumi netjes op een rijtje zet. Met een vriendelijke glimlach heet ze ons met een wijd armgebaar welkom.

Met handen en voeten leren we dat ze de mama is van Watanabe die het werk van haar zoon beschermt, beheert en ja als het echt moet , wel wil verkopen. Wat een prachtig werk maakt haar zoon van de klei die gewonnen wordt in deze regio. Deze klei bevat veel ijzer en kleurt donkergrijs tot donkerbruin na het bakken. Een toegevoegde grove charmotte brengt de schoonheid van de imperfectie, de wabi sabi waar ik zo van hou. 

Dit is maar een van de wel 20 studio's annex galeries in het dorp en het duizelt me. Waar moet ik beginnen? Ik kan ze onmogelijk allemaal binnenlopen, hun werk bekijken, bevoelen, kletsen met de kunstenaar en ook nog eens de boel kopen. Ik zou wel willen rennen van deur naar deur en het allemaal in me op willen zuigen, maar wacht, dat gaat gewoon niet in een paar uur. Adem in adem uit. Morgen hebben we de hele dag om al dit moois te mogen bekijken.
Nu op zoek naar Hill House 2, want daar zit onze gastvrouw mevrouw Kazuko san al op ons te wachten waarschijnlijk.

Op zoek naar Hill House 2 waar we slapen vannacht, lopen we plots over de Dokanzaka paden waar ik eerder over las. Een meisje in schooluniform loopt ons tegemoet. Deze oude dorokan ofwel aardewerken buizen zijn hier gebruikt in het pad en voor de muren aan de zijkant. Die dorokan werden hier in Tokoname gemaakt in de vele ovens die je overal ziet.

Wat een toffe manier om de oude buizen van keramiek die in de Meiji periode (tot zeg 1912) werden gebruikt in irrigatie-en afvoersystemen, te recyclen! Daarmee wordt de herinnering aan deze industriele toepassing op een mooie manier levendig gehouden.

Tegenwoordig worden de buizen niet meer gemaakt en de meeste ovens met hoge schoorstenen waarin de buizen werden gebakken liggen er nu werkeloos bij. De ovens zijn wel mooi afgestoft en krijgen nu her en der een nieuwe functie als galerie of museum. 

Vandaag de dag staat Tokoname bekend om zijn schattige kleine theepot. Die heet kyusu in het Japans.  Het wemelt ervan. Zelfs op de ontbijttafel van onze gastvrouw staat er eentje. Een ongeglazuurde knalrode theepot met keramieken handvat. Te schattig voor woorden. Het is niet zo maar en theepotje zo legt Kazuko san me uit, het is het werk van de beroemdste kyusu-maker van het land.

Zijn naam is Shimizu san. Je kan de theepot uit duizenden herkennen aan de opzichtige manier waarop hij de tuit en het grote handvat aan de pot bevestigt. Ik raak terstond verliefd op deze pot. De eenvoud, het lieflijke, het grappige, de diepe kleur rood. Diepe zucht.

De klei uit deze regio trekt veel kunstenaars aan. Pottenbakkers uit heel Japan en daarbuiten houden zo van de klei, de oude ovens, de bestaande werkplaatsen in de mooie houten huizen, dat ze zich er permanent vestigen.

De een woont er al decennia lang, de ander pas een paar jaar. Allemaal met hetzelfde doel, namelijk werken met de traditionele technieken en de lokale ijzerhoudende klei die van nature glad afbakt. De sfeer is gemoedelijk en zacht. Dat voel je dwarsdoor het hele dorp heen. In elke werkplaats - annex galerie - zit wel iemand te werken achter de draaischijf of werkbank. Een waar pottenbakkers-paradijs!

Het bordje 'Kom binnen in Tomo's Wereld' lokt me. Ik stap binnen en zie een vrolijke jonge vrouw met een deegroller een groen stuk klei uitrollen. Geconcentreerd met langzame bewegingen rolt ze de droge kleiplak uit tot een dikte van een centimeter of drie. Ze maakt er prachtige platte schalen van.

Als ik haar werk hardop bewonder door te zeggen dat haar werk me aan de melkweg doet denken door de wittige schemerige korreltjes op haar schalen, geeft ze een kreet van plezier Ze is zo blij dat ik het heelal in haar werk zie dat ze een klein dansje maakt. Ik kan niet anders dan een van haar prachtige schaaltjes aan te schaffen. Ik zal bij het gebruiken van dit schaaltje vanaf nu altijd even aan haar denken.

Dimsummer Christel bezocht Tokoname in oktober 2024 tijdens haar onderzoeksreis naar de Six Ancient Kilns van Japan. Tokoname is er een van.

Wil je meer weten of reizen naar Japan op zoek naar kunstenaars en pottenbakkers in een van deze dorpen? We hebben arrangementen samengesteld waar je samen met deze kunstenaars aan de slag kunt!