Reisverslag rondreis Bosnië en Herzegovina

Misschien wel het meest bekende beeld van de Balkan. De brug van Mostar. Al eeuwenlang wordt er over gepraat, geschreven en gelopen. Symbool van de verwoestingen in de Balkan oorlog. Symbool ook van de wederop. Alles in het wonderschone Mostar draait om de brug.
Gebouwd in Ottomaanse tijden. De Turken die eeuwenlang een groot deel van de Balkan onder controle hadden en zeker hier in Bosnië-Herzegovina is dat zichtbaar. Met als beste voorbeeld misschien wel Mostar, met z'n oude stad, z'n bazaar, de vele slanke minaretten en de brug. Omringd door heuvels is de stad, ooit een multi-etnische stad, zoals heel Bosnië eigenlijk een voorbeeld van het multi-etnische Joegoslavië moest zijn. Inmiddels weten we alles van de gruwelijke manier waarop dat eindigde.  Vanaf de heuvels bestookten eerst de Serviërs de stad en later, toen de Kroaten en Bosniërs zelf mot kregen, bestookten ook de Kroaten de stad en bliezen de brug op.
De brug is opgebouwd, als symbool van het nieuwe Bosnië en Herzegovina. De oude stad is opgebouwd. Er komen weer bezoekers van over de hele wereld pm Mostar te bezoeken. En de omgeving, want er is veel te zien en doen. Bezoek eeuwenoude necropolissen vol hiërogliefen in de omgeving, de tepe van Blakaj of de watervallen van Kravica. Er kan geraft worden. En vergeet zeker het stadje Poticelj niet.

En dan ‘s avonds weer eindeloos dwalen door de oude stad van Mostar. Bij de brug, de verlichte brug

Een van de mooiste natuurgebieden in Bosnië-en-Herzegovina is het Sutjeska Nationaal Park. Hier vindt je een van de laatste oerbossen van Europa. In de bergen en valleien hier kun je eindeloos wandelen, zelfs de grens over naar Montenegro waar je dan in het Durmitor park komt.
Bij het begin van het park bij Tjentiste staat een enorm gedenkmonument aan een legendarische veldslag in 1943 uit de Tweede Wereldoorlog, waar Tito m.b.v. de Partizanen aan de fascistische tegenstanders wist te ontkomen, hetgeen een kentering in de oorlog in Joegoslavië betekende. Het monument is een van de beste voorbeelden van brutalistische architectuur in het land.
In het park kun je diverse wandeltochten maken, waarvan een aantal over de Via Dinarica gaan. Dit is een lange afstandsroute die door de hele Balkan, van Slovenië tot Albanië loopt.
Een van de bekendste wandelingen is de beklimming van Maglic, met 2386 meter de hoogste berg van Bosnie-Herzegovina. Een vrij pittige wandeling waarbij je wel beloond wordt met schitterende vergezichten. Iets makkelijker is de wandeling aan de voet van de berg waarbij je naar het prachtige bergmeer Trnovacko wandelt.
Iets buiten het park kun je rafttochten maken, die je over de grens met Montenegro brengen.

Sarajevo, de stad waar de eerste wereldoorlog begon, belegerde stad in de laatste Balkan oorlog. Een stad vol historie, vol verhalen. Maar ook, of misschien juist wel daarom, een verrassende stad om te bezoeken. De straten waar je het Oostenrijks-Hongaarse rijk induikt om je even later in het Ottomaanse rijk te wanen. Maar ook hippe koffiebars en kroegen, vaak in ruines uit de oorlog. Een verrassende stedentrip dit wederopgebouwde Sarajevo. Een stad met een randje, een stad vol verhalen. Natuurlijk zijn er veel herinneringen aan de laatste, gruwelijke oorlog, waarbij Sarajevo bijna drie jaar lang belegerd is. Bezoek zeker het tunnelmuseum, gelegen aan de rand van de luchthaven waar een lange tunnel gegraven werd om de mensen te bevoorraden en mensen in en uit de stad te krijgen.
Duik ook in het verleden van het Oostenrijk-Hongaarse rijk en zie de plek waar Franz Ferdinand werd neergeschoten. Of neem de kabelbaan naar boven voor een prachtig uitzicht over de stad. Hier kun je wandelen over de bobsleebaan die gebruikt werd voor de Olympische Spelen van 1984. Of bezoek het Tito cafe, vlakbij het Nationaal Museum, vol relikwieën uit de oude Joegoslavië tijd.

Genoeg van de stad? Je zit binnen een uur in de pracht van de Dinarische Alpen.

Sarajevo is omgeven door bergen. Niet voor niets werden hier in 1984 de Olympische Winterspelen gehouden (niet de beste voor Nederland overigens, nul medailles).  Nog steeds zijn de bergen een paradijs voor wintersporters, m.n. rond het ski-oord Babin-Do op de berg Bjelasnica, maar er zijn ook pistes bij Igman en Jahorina. 
Pas de laatste jaren is men ook aan het ontdekken dat je hier ook fantastisch kunt wandelen in de zomermaanden (overigens ook mooie sneeuwwandelingen in de winter). Er zijn nu vele berghutten waar je kunt overnachten, in en rond dorpjes als Umoljani. Hiervandaan zijn allemaal wandelroutes uitgezet, een aantal daarvan volgen de Via Dinarica.
Een van de bekendste routes is om naar het afgelegen bergdorp Lukomir te wandelen. Doordat dit bergdorp zo afgelegen ligt, is het niet verwoest in de Balkan oorlog en is het een van de weinige dorpen waar je de traditionele huizenbouw nog ziet, een stijl die eerst overal voor kwam, maar nu bijna overal verdwenen is.

Decennialang hield hij de vele volkeren van de Balkan bij elkaar in zijn Joegoslavië. Als oorlogsheld kwam hij uit de Tweede Wereldoorlog en al snel bewandelde hij zijn eigen weg in het Oostblok, los van de Sovjet-Unie. Joegoslavië werd een van de socialistische landen waar de bevolking aanzienlijk meer vrijheden kende dan in de omringende landen. Tito was een van de aanjagers van de Beweging van Niet Gebonden Landen, maar wordt in eigen land toch vooral herinnerd als de man die de vele volkeren bijeen wist te houden. 
Na zijn dood in 1980 begonnen etnische spanningen al snel de kop op te steken, wat allemaal culmineerde in de Balkan oorlog in de jaren '90.
Tito was natuurlijk ook een typische leider uit de Koude Oorlog en ook hij had z'n geheime plekken. De meest geheime daarvan is een enorme bunker bij Konjic. Deze decennialang geheim gehouden bunker moest Tito en zijn staf beschermen tegen een nucleaire aanval. Er is bijna 30 jaar over gedaan om de bunker te voltooien, hij is nooit gebruikt, heeft miljarden gekost en vermoedelijk is Tito er nooit geweest. Nu kun je de bunker, officiële naam ARK D-0 bezoeken. Enerzijds een nostalgische stap in het verleden vol verouderde communicatiemiddelen, anderszins een kijkje in het leven tijdens de Koude Oorlog. Tevens zijn er nu een aantal kunstinstallaties te bewonderen in de vele ruimtes van deze bunker, die echt gigantisch groot is. Absoluut een bezoek waard.